a) Słynne obrazy Matki Boskiej na Litwie

Ostra Brama 

Brama świtu (po litewsku: AušrosVartai / po polsku: OstraBrama) w Wilnie i kaplica Matki Bożej z Bramy Świtu to miejsce najważniejszych zabytków religijnych, historycznych i kulturowych. Jest to główne miejsce katolickiej pielgrzymki na Litwie.

Brama została zbudowana w latach 1503-1522 w ramach fortyfikacji obronnych miasta Wilna. Z dziesięciu bram miejskich pozostaje tylko Brama Świtu, a pozostałe zostały zniszczone pod koniec XVIII wieku

 Obraz Matki Boskiej z Ostrej Bramy

W XVI wieku w bramach miasta znajdowały się artefakty religijne, które miały chronić miasto przed atakami i błogosławić podróżnych. Kaplica w Bramie Świtu zawiera ikonę Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia, o której mówi się, że ma cudowne moce. Przez stulecia obraz był jednym z symboli miasta i przedmiotem kultu zarówno rzymskokatolickiego, jak i prawosławnych mieszkańców. Tysiące ofiar wotywnych zdobią mury, a wielu pielgrzymów z sąsiednich krajów modli się przed ukochanym obrazem.

Po II wojnie światowej kult Matki Bożej z Wrót Świtu dominował w społecznościach litewskich i polskich na całym świecie i jest kontynuowany w wielu świątyniach pod wyzwaniemNajświętszej Maryi Pannie w Europie i obu Amerykach. Największy z kościołów pod wezwaniem Matki Bożej Wrót Świtu to Kościół Mariacki w Gdańsku.

Sanktuarium jest również ważne w rozwoju nabożeństwa do Miłosierdzia Bożego, jest to pierwsze miejsce, w którym ukazało się wyobrażenie Miłosierdzia Bożego, a także miejsce, gdzie odbyło się pierwsze święto Miłosierdzia Bożego.

4 września 1993 r. Papież Jan Paweł II odmówił Różaniec przy Kaplicy Bramy Świtu. Festiwal kościelny Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia - obchodzony w trzecim tygodniu listopada - ma ogromne znaczenie w archidiecezji wileńskiej.

Litewska kaplica w Bazylice św. Piotra w Watykanie

W Bazylice św. Piotra w Watykanie znajduje się kaplica Wileńskiej Matki Bożej Miłosierdzia Św. (Wł. Cappella Lituana). Została  poświęcona przez papieża Pawła VI w 1970 roku i jest to miejsce, w którym papież Jan Paweł II odbył swoją pierwszą modlitwę po wyborze na papieża w 1978 roku. Lithuanian chapel in the St. Peters Basilica in Vatican City

Obraz Matki Boskiej Trockiej 

 Matka Boska Trocka jest ikoną rzymskokatolicką, znajduje się w głównym ołtarzu Kościoła Mariackiego w Trokach na Litwie. Matka Boża Trocka została ogłoszona Patronem Wielkiego Księstwa Litewskiego 4 września 1718 r.. Powszechnie znana magiczna postać została najpierw ukoronowana koronami wysłanymi przez papieża Klemensa XI w Wielkim Księstwie Litewskim, nadając mu tytuł Patrona Pacjentów. Od tego momentu Matka Boża Trocka została patronką Litwy. Ikona została namalowana w połowie XV wieku i częściowo odmalowana na początku XVII wieku. Według legendy był to prezent od cesarza bizantyjskiego Manuela II Palaiologosa dla wielkiego księcia Witolda z okazji jego chrztu. Ikona przedstawia Najświętszą Maryję Pannę z prawą ręką podtrzymującą Dzieciątko Jezus siedzącą na jej kolanach, a po lewej trzyma gałąź z trzema kwiatami. Przedstawienie poszczególnych cech jest tak specyficzne, a wrażliwość faktury żywego ciała jest tak szczera, że obraz bardziej przypomina portret niż ikonę. Zgodnie z zapisem obraz ten  pomógł cesarzowi Johnowi Komnenowi (1087-1143) przełamać perskie oblężenie i udany powrót do Konstantynopola. Chociaż nie ma historycznej wiedzy na temat roli Witolda w zdobyciu obrazu przez Kościół w Trokach, wiadomo, że był on szanowany przez katolików, prawosławnych, a nawet przez podległych Witoldowi miejscowych muzułmanów. W 2018 r., z okazji 300-lecia namalowania koronacji Matki Boskiej z Trok, litewski kościół odnowił obietnice Matki Bożej Trockiej.

Obraz Matki Boskiej z Šiluva

Šiluva to małe miasteczko liczące mniej niż 700 mieszkańców na Litwie, o którym po raz pierwszy wspomniano w 1457 r. w związku z budową Kościoła Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i Apostołów Piotra i Bartłomieja przez litewskiego szlachcica Petrasa Gedgaudasa. Jest to drugie ważne miejsce katolickiej pielgrzymki na Litwie.

Wraz z nadejściem reformacji na XVI-wiecznej Litwie wielu mieszkańców regionu Šiluva przeszło na kalwinizm. Spowodowało to, że kościół katolicki został ostatecznie splądrowany i zamknięty około 1569 r. Ostatni proboszcz, John Holubka, zakopał pozostałe kosztowności, dokumenty prawne i obiektu w żelaznej skrzyni w pobliżu zdewastowanego kościoła.

Kolejne próby odzyskania własności kościelnej  przez katolików w drodze postępowania sądowego przeciwko kalwinistom utrudnia fakt, że dokładna lokalizacja dokumentów dotyczących kościoła była nieznana. Niektórzy katolicy wierzyli, że Najświętsza Maryja Panna w cudowny sposób interweniowała w tej sprawie, pojawiając się w kościele, trzymając w ramionach małego Jezusa i gorzko płacząc. Dokumenty założycielskie Kościoła katolickiego zostały odnalezione wkrótce po tym objawieniu, a w 1622 r. katolicy odzyskali słynne Święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, które wznowiono w małym drewnianym kościele w miejscu objawienia, a ikona Najświętszej Maryi Panny z Boskim Dzieckiem stała się znana jako źródło cudów. Obecna bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny została wzniesiona na tym  miejscu w 1786 r.

Święto Šiluva przeżyło ogromne odrodzenie po przywróceniu niepodległości w 1990 roku. Papież Jan Paweł II odbył specjalną pielgrzymkę, aby się modlić w Narodowym Sanktuarium Matki Bożej w Šiluvie podczas swojej wizyty na Litwie w 1993 roku.

Opracowała: Indre Adomaitiene

    b) Obraz Czarnej Madonny z Częstochowy

Sanktuarium Matki Boskiej na Jasnej Górze.

Obraz znajduje  się w najważniejszym, najbardziej uczęszczanym w Polsce sanktuarium  maryjnym na Jasnej Górze w Kaplicy Matki Bożej. Opiekę sprawują ojcowie paulini z Częstochowy.

 Klasztor paulinów na Jasnej Górze

Nazwę wzgórzu w Częstochowie, wznoszącemu się na wysokość 293 m, nadali paulini, którzy przybyli z Węgier w 1382 r. Zapożyczyli ją od macierzystego klasztoru św. Wawrzyńca na Jasnej Górze w Budzie (in Claro Monte Budensi).

Na wzgórzu tym znajdował się wówczas mały drewniany kościółek parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Klasztor paulinom ufundował w XIV w. książę Władysław Opolczyk, podarowując jednocześnie ikonę Matki Boskiej przywiezioną z Bełza.

Wraz ze wzrostem kultu Matki Bożej klasztor rozbudowywał się. Król Władysław Jagiełło ze swą żoną św. Jadwigą ufundował gotycką kaplicę, do której w latach 1642-1644 dobudowano kolejną trzynawową część barokową. W XVII wieku obok tej budowli stanęła barokowa bazylika pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Maryi Panny.

Sercem, największym skarbem i tajemnicą Jasnej Góry jest przywieziony z Bełza  w roku ???? obraz Matki Bożej zwanej Jasnogórską albo Częstochowską, a także Czarną Madonną.

Opis wizerunku Matki Bożej z tego obrazu podaje najstarszy polski kronikarz, Jan Długosz w opracowaniu „Liber Beneficiorum.

Obraz ten ma niezwykłe dzieje i mimo ogromnej popularności, wielu badań i prac historycznych - zagadka powstania i pochodzenia obrazu nie została całkowicie wyjaśniona. 

Historia obrazu

Przedstawiane są zwykle dwie historie: jedna - tradycyjna, otoczona legendą, druga – naukowa prezentowana przez badaczy i historyków.

Legenda głosi, że właśnie tę ikonę Matki Boskiej namalował w Jerozolimie sam św. Łukasz na deskach stołu, przy którym modliła się i spożywała posiłki Święta Rodzina.

 W IV wieku św. Helena, matka cesarza Konstantyna Wielkiego odkryła ten obraz w Jerozolimie i przywiozła go do Konstantynopola. Tam doznawał on wielkiej czci i był pomocą w chwilach zwłaszcza wielkich nieszczęść jak zaraźliwe choroby, epidemie itp..

Następnie ikonę tę dostał w darze książę ruski Lew, służący w wojsku carskim. Ikona została przewieziona na Ruś i tu zasłynęła licznymi cudami. Podczas walk polsko-węgiersko-ruskich ukryto ją na zamku w Bełzu.

Tam odnalazł ją Władysław książę opolski, któremu zarząd Rusi powierzył król Ludwik Węgierski, na Węgrzech znany jako Ludwik I Wielki – król Węgier w latach 1342–1382, król Polski w latach 1370–1382. Książę ten szczególnie zaczął czcić ten obraz, kiedy za jego przyczyną odniósł zwycięstwo nad oblegającymi Bełz wojskami litewskimi i tatarskimi.

Podobno doszło do tego w trakcie ataku na miasto. Strzała wystrzelona przez Tatara zraniła ikonę Matki Bożej. Wtedy nagle pojawiła się mgła, która spowiła atakujących, wywołując wśród nich strach i panikę. Książę Władysław, wykorzystując tę okazję, uderzył z wojskiem na nieprzyjaciół i zwyciężył.

Po zdobyciu tego zamku Ludwik Węgierski, w roku 1382, mianował namiestnikiem zdobytych ziem ruskich księcia opolskiego Władysława. Książę chcąc zabezpieczyć obraz przed ewentualnym zbezczeszczeniem ze strony pogańskich Tatarów (raz podczas oblegania zamku Bełzkiego strzała tatarska wpadając przez okno kaplicy ugodzić miała w szyję Matki Bożej), postanowił przewieźć obraz do Opola na Śląsk. Jednak wóz, na który załadowano obraz nie mógł ruszyć, mimo zaprzęgania do niego coraz większej ilości koni. Wówczas książę Władysław Opolczyk ukląkł i złożył ślubowanie, że wybuduje kościół na cześć Boga Wszechmogącego, Błogosławionej Maryi Panny i Wszystkich Świętych, umieści w nim obraz, ufunduje klasztor, w którym osadzi paulinów, odpowiednio ich uposażając. Gdy książę wraz z otoczeniem, po odmówieniu modlitwy wstał, konie bez trudu ruszyły.

Od samego początku wizerunek Czarnej Madonny na Jasnej Górze był źródłem wielu uzdrowień. Przyciągał tysiące ludzi w nadziei zbawienia i uzyskania odpustów. Jego sława wzrosła po świętokradczym napadzie w 1430 r., przypisywanym husytom. Sprawcy ukradli obraz i próbowali go wywieźć, jednak konie odmówiły posłuszeństwa. Wtedy rabusie pocięli obraz szablą i z całej siły uderzyli nim o ziemię. Dokładnie w tym miejscu wytrysnęło źródełko. Obraz mocno wówczas uszkodzony przewieziony został do Krakowa i umieszczony w ratuszu. Król Władysław Jagiełło zlecił jego naprawę malarzom ruskim.

Taką historię obrazu przekazuje najstarszy rękopis, którego odpis z 1474 r. przechowywany jest w zbiorach archiwum na Jasnej Górze.

Obraz Maryi zasłynął licznymi łaskami i cudami. Jednym z nich jest obrona Jasnej Góry przed Szwedami w 1655 r., oblegającymi mury zakonu. Tuż przed obroną Jasnej Góry przeor Augustyn Kordecki odprawił mszę przed cudownym obrazem, a potem poprowadził procesję, trzymając obraz Matki Boskiej, po wałach otaczających miasto, błogosławiąc obrońców. Po 40 dniach oblężenia obrońcy Jasnej Góry zwyciężyli, mimo dziesięciokrotnie większej przewadze liczebnej wojsk szwedzkich.

Złożone, w duchu wdzięczności za ocalenie obrazu, klasztoru i kraju, śluby króla Jana Kazimierza w 1656 r. we Lwowie na zawsze ustanowiły Matkę Boską Królową Korony Polskiej. Uroczysta koronacja koronami podarowanymi przez papieża Klemensa XI w 1717 r. potwierdziły jej znaczenie dla wiary Kościoła w Polsce. Odtąd Jasna Góra stała się miejscem zawierzenia Matce Bożej wszelkich spraw indywidualnych, rodzinnych i narodowych.

Wizerunek Matki Boskiej

 Ostatnie badania naukowe dowodzą, że wizerunek Madonny powstał prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku, jako ikona bizantyjska. Został namalowany temperą, na płótnie naklejonym na trzy sklejone lipowe deski, z wyrzeźbionymi w nich wypukłymi nimbami wokół głów obu postaci. Deski mają grubości 3,5 cm. Wymiary obrazu: 120,2 x 81,6 cm, w ramie 137 x 97,2 cm.

Obraz przedstawia Najświętszą Pannę Maryję z Dzieciątkiem Jezus na lewej ręce, monumentalnym i dostojnym ikonograficznym układzie typu bizantyjskiej Hodegetrii, czyli osoby, która wskazuje drogę zbawienia, poprzez Chrystusa.

Matka Boża ma twarz przepełnioną smutkiem, o ciemnym obliczu z widocznymi na prawym policzku dwoma podłużnymi rysami po cięciu szablą i jedną poprzeczną na linii nosa. Na szyi jest jeszcze sześć zranień. Wzdłuż policzka spływa kosmyk falistych brązowych włosów. Prawą ręką wskazuje na Jezusa, który też ma smutną, ciemną twarzyczkę. Jezus unosi prawą rączkę w geście błogosławieństwa, natomiast w lewej trzyma Ewangelię.

Z późniejszych badań wynika, że z pierwotnego obrazu zachowała się tylko deska podobrazia, natomiast same malowidło z lat 1430-1434 jest dokładnym odtworzeniem wcześniejszego oryginału. Obraz jest przyozdobiony zachowanymi do dzisiaj XV wiecznymi srebrnymi i złotymi blachami ofiarowanymi przez króla Władysława Jagiełłę, powstałymi w krakowskim warsztacie złotniczym. Blachy te pokrywają zarówno tło, jak i koliste nimby otaczające głowy Maryi i Dzieciątka.

Koliste nimby zdobi trybowany i grawerowany motyw chmurkowego fryzu z promienistą glorią z charakterystyczną liczbą promieni: 56 (aureola Maryi), co odpowiada tradycyjnemu wiekowi ziemskiego życia Matki Bożej i 33 (aureola Dzieciątka), co odpowiada długości życia ziemskiego Chrystusa. Tło górnej części obrazu wypełniają cztery blachy nieregularnego kształtu z rytowanymi scenami: Zwiastowania i Adoracji Dzieciątka oraz dwoma scenami pasyjnymi: Biczowania i Naigrawania oprawców z umęczonego Chrystusa.

Ozdobę obrazu stanowi również srebrna zasłona ofiarowana w 1675 r. przez Katarzynę i Zygmunta Działyńskich, spuszczana z góry. Złożona jest z dwóch części: srebrnej ramy-bordiury oraz wypełniającej ją blachy późnobarokowej ze scenami, będącymi alegorią do Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej. Została wykonana w 1673 r. przez złotnika Johanna Lemana.

Sukienki

Od początku XVIII wieku obraz przystrajano tzw. sukienkami, z których do dziś zachowały się dwie oryginalne: tzw. brylantowa i rubinowa. W zbiorach jasnogórskiego skarbca obecnie znajduje się siedem innych sukienek, wykonanych z okazji różnych szczególnych wydarzeń.

Każdego roku w Wielkim Tygodniu (Wielki Czwartek), paulini uroczyście dokonują obrzędu zmiany sukienki. Przy słowach Litanii loretańskiej śpiewanej po łacinie wyjmuje się obraz, czyści i nakłada co roku kolejną, jedną z dwóch sukienek: brylantową lub rubinową. Obecnie istnieje dziesięć sukienek nakładanych na obraz Matki Boskiej Częstochowskiej:

•   sukienka brylantowa (diamentowa) z XVII wieku,

•   sukienka rubinowa (wierności) z XVII wieku,

•   sukienka koralowa z 1910,

•   sukienka milenijna (tysiąclecia) z 1966,

•   sukienka koralowa (koralowo-perłowo-biżuteryjna) z 1969,

•   sukienka sześćsetlecia (koralowo-perłowa) z 1981,

•   sukienka sześćsetlecia (złota) z 1982,

•   sukienka bursztynowo-brylantowa (zawierzenia Totus Tuus) z 2005,

•   sukienka wdzięczności i miłości, cierpienia i nadziei narodu polskiego z 2010,

•   sukienka perłowa z 2018 (kopia sukienki skradzionej w 1909).

Do obrazu tego podążają wierni już ponad 600 lat, z kraju i z zagranicy, wierząc w znalezienie pocieszenia i wysłuchania próśb.

Źródło:

- „Przewodnik po Jasnej Górze”, o. Jerzy Tomziński i o. Konstancjusz Kunza,            

   Wydawnictwo Zakonu Paulinów. 2015

-  „Sanktuaria polskie”, Grzegorz Jankowski, Wydawnictwo Fakt.

- Vikipedia.

Opracowały: Maria Beręsewicz,  Krystyna Szewczyk, Alicja Temler

c)  MATKA BOSKA FATIMSKA (Portugalia)

Opis okresu historycznego

Objawienia Matki Boskiej w Fatimie trójce dzieci z chłopskiej rodziny zdarzyły się w szczególnym pod względem historycznym okresie Portugalii. 

W okresie tym (1901-1917) większość ludności portugalskiej stanowili katolicy, a oficjalnym patronem kraju był św. Jakub. Jednocześnie w kraju tym były mocne wpływy środowisk antykościelnych i masońskich, zaś z zaszłości historycznych wynikał prawny zakaz działalności zgromadzeń zakonnych. W 1901 roku zaczęło się ożywienie działalności instytucji kościelnych, pozwolono na swobodny rozwój zakonów katolickich, powstała Partia Nacjonalistyczna, ostentacyjne odwołującej się do zasad katolicyzmu. Powszechnie upatrywano w tym efekt spisku, na czele którego miała stać królowa Maria Amelia, uznawana za katolicką bigotkę. A zwolennikami monarchii i katolicyzmu była wieś portugalska.

W październiku 1910 roku obalono monarchię i proklamowano republikę. Zaczęto wprowadzać rewolucyjny model rządu ludu dla ludu, oparty na równości, wolności i sprawiedliwości. Natychmiast usunięto wszystkich dotychczasowych gubernatorów, ale w armii przeprowadzono tylko nieznaczne zmiany. Zlikwidowano tytuły rodowe, odznaczenia i przywileje z czasów monarchii. Rozwiązano obie izby parlamentu. Zmieniono też symbole narodowe, flagę i hymn, niszczono pomniki i tablice.

Nowy rząd opracował nową konstytucję, rozdzielił państwo od Kościoła, powołał do życia uniwersytety w Lizbonie i Porto oraz ustanowił prawo rodzinne i rozwodowe. Nastąpił rozwój stowarzyszeń, spółdzielni rolniczych i związków zawodowych. Wprowadzano autonomię polityczną miast. Położono nacisk na nauczanie we wszystkich formach i na reorganizację wojska. Ogłoszono wolność wszystkich wyznań.

Z nowymi  władzami republikańskimi walczyli  monarchiści ale i anarchiści, którzy okazali się być nawet dla nich większym zagrożeniem. Wywołali oni szereg zamieszek, łącznie ze spaleniem urzędów i  próbą rozbicia więzienia w Porto. Z całą mocą zaatakowali Kościół – tylko w pierwszych dniach republiki zdemolowali 20 świątyń i obrabowali dalszych 100, około 100 księży pobili, zamordowali 15.

Choć ogłoszono wolność wszystkich wyznań, nowe władze republikańskie uderzyły w Kościół katolicki. Wszystkie zakony wydalono z granic Portugalii. Zamknięto też domy modlitwy, szkoły i ośrodki dobroczynne, przejmując je na rzecz państwa. Zakazano nauki religii w szkołach, znacjonalizowano cały majątek kościelny, w tym świątynie i kaplice, wypożyczone bezpłatnie do odprawiania nabożeństw. Księżom zabroniono noszenia szat duchownych poza kościołami i urządzania procesji. Episkopat protestował w liście pasterskim przeciw zniesieniu świąt i wszystkim powyższym zakazom. Rząd zakazał jednak odczytywania go. Wielu księży nie posłuchało, w efekcie czego usunięto z urzędu biskupa Porto, uznanego winnym podburzania do nielojalności. Oskarżano biskupów o podburzanie księży do strajku. Wielu z nich usunięto. W rezultacie tych posunięć w 1912 roku żaden portugalski biskup nie urzędował w swej diecezji. Ostatecznie zerwano stosunki dyplomatyczne ze Stolicą Apostolską. Dla zwolenników monarchii i kościoła katolickiego były to czasy apokalipsy, zwłaszcza, że na świecie od roku 1914 trwała I wojna światowa do której  Portugalia przystąpiła w 1916 roku, wspierając Ententę (sojusz pomiędzy Wielką Brytanią, Francją i Rosją).  Rządy republikańskie trwały do 1926 r. czyli do wojskowego zamachu stanu, który zapoczątkował okres tzw. Narodowej Dyktatury.

Objawienia Matki Boskiej na pro monarchistycznej i pro katolickiej wsi portugalskiej zdarzyły się w roku 1917 czyli w czasie trwania walki rządu republikańskiego z Kościołem i w czasie trwania I wojny światowej.

Najpierw dzieciom w okolicy portugalskiej miejscowości Fatima objawił się 3 razy anioł w roku 1915, potem Matka Boża Fatimska objawiła się trojgu dzieci przez 6 kolejnych miesięcy poczynając od 13 maja 1917 roku. Dziećmi tymi byli Franciszek i Hiacynta Marto oraz Łucja dos Santos. Kościół katolicki po zbadaniu wydarzeń i treści objawień nie znalazł w nich sprzeczności z doktryną katolicką i uznał ich autentyczność w 1930 roku.

Kult

Już od roku 1927, czyli zaraz po obaleniu rządu republikańskiego i wraz z początkiem ponownego wzrastania roli Kościoła katolickiego, zaczęły przybywać do Fatimy zbiorowe pielgrzymki z innych krajów. W latach 1928–1953 w miejscu objawień wzniesiono bazylikę Matki Boskiej Różańcowej, tam też jest pochowana trójka tych dzieci. W 1967 ponad milion pielgrzymów z całego świata uczestniczyło we mszy świętej celebrowanej przez papieża Pawła VI. Każdego roku do Sanktuarium w Fatimie przybywa ponad 5 milionów pielgrzymów z całego świata. W 2017 Sejm RP podjął uchwałę w sprawie uczczenia objawień fatimskich w ich 100-letnią rocznicę.

Kalendarz zdarzeń

13 maja 1917 r.  – miały mieć miejsce pierwsze objawienia Matki Bożej trójce dziecięcych pasterzy z Fatimy (ich zdjęcie; patrz poniżej). 

13 października 1917 r. – ostatnie relacjonowane objawienie Matki Bożej trójce pasterzy z Fatimy, cud Słońca (tzw. taniec Słońca) był widziany przez 70 000 osób, wśród nich byli dziennikarze bardzo sceptyczni do objawień.

28 kwietnia 1919 r. – początek budowy kaplicy w miejscu objawień.

13 października 1921 r. – pierwsze pozwolenie na odprawienie mszy w tym miejscu.

13 października 1930 r. – biskup Leirii zezwolił na kult Matki Bożej z Fatimy.

13 maja 1931 r. – pierwsze poświęcenie Portugalii Niepokalanemu Sercu Maryi, uczynione przez Episkopat kraju, mające związek z objawieniami.

31 października 1942r.  – papież Pius XII poświęcił świat Niepokalanemu Sercu Maryi.

13 maja 1967 r. – papież Paweł VI udał się do Fatimy w 50-tą rocznicę objawień, aby prosić o pokój na świecie oraz o jedność Kościoła.

12 i 13 maja 1982 r. – papież Jan Paweł II udał się do Fatimy jako pielgrzym, aby podziękować za ujście z życiem po zamachu na Placu Św. Piotra.

12 i 13 maja 1991 r. – papież Jan Paweł II udał się do Fatimy w 10-tą rocznicę zamachu.

13 maja 2000 r. – papież Jan Paweł II podczas swojej 3-iej podróży do Fatimy beatyfikował Franciszka i Hiacyntę oraz upublicznił treść trzeciej tajemnicy fatimskiej.

12, 13 i 14 maja 2010 r. – papież Benedykt XVI nawiedził sanktuarium w ramach swojej 15-tej pielgrzymki apostolskiej.

12 i 13 maja 2017 r.  – papież Franciszek przybył do sanktuarium, aby uczcić 100-ną rocznicę pierwszego objawienia. Kanonizował także Franciszka i Hiacyntę Marto.

Opis zdarzenia

Pierwsze wydarzenie związane z objawieniem Matki Boskiej miało miejsce w 1915 r.. Wówczas to trójka dzieci Łucja Santos oraz Teresa  Rosa Matias oraz Maria Justino widziały dwukrotnie ponad drzewami postać białą jak śnieg, błyszczącą w promieniach słonecznych, którą uznały za anioła. Łucja byłaby zupełnie zapomniała o tym wydarzeniu – w przeciwieństwie do rozpowiadających o tym koleżanek – gdyby nie fakt, który miał miejsce w rok później, kiedy pasła owce – już nie z Teresą, Rosą i Marią, lecz wspólnie ze swoimi kuzynami Franciszkiem i Hiacyntą. Dzieciom jak twierdziły trzykrotnie objawił się anioł.

Dnia 13 maja 1917 r. zaczęły się objawienia Matki Boskiej – rodzeństwo - dziewięcioletni Franciszek (ur. 11.VI.1908) i siedmioletnia Hiacynta (ur. 11.III.1910) oraz ich kuzynka dziesięcioletnia Łucja (ur. 22.III.1907) - pasło stado owiec w Cova da Iria w pobliżu Fatimy należącej do gminy Vila Nova de Ourem, oddalonej około 120 km na północ od Lizbony. Te dzieci chłopskie były wychowane w mocnym duchu religijnym. Około południa, po odmówieniu różańca (co było ich codzienną praktyką), nagle, nad pobliskim dębem skalnym, ujrzeli niezwykłą jasność, z której wyłoniła się Pani jaśniejsza niż słońce z różańcem w ręku. To objawienie było pierwszym z sześciu, których doświadczyli. W czerwcu, lipcu, wrześniu i październiku miały one miejsce 13 dnia miesiąca. W sierpniu 1917, Matka Boża objawiła się im dopiero 19 dnia miesiąca, około czwartej po południu w Valinhos k. Aljustrel, a to z powodu uwięzienia dzieci przez administratora gminy. Nawoływała wówczas: Módlcie się, módlcie się wiele i umartwiajcie się, za grzeszników. Wiele dusz idzie do piekła, bo nikt się nie modli i nie ofiaruje swoich umartwień za nie.

Dnia 13 października 1917 r. w Fatimie zgromadziło się blisko 100 tys. ludzi. Padał ulewny deszcz, wszędzie były kałuże i błoto. Dzieci z trudem torowały sobie drogę wśród tłumu. Kiedy wizjonerzy przybyli do skalnego dębu, pod wpływem wewnętrznego natchnienia Łucja poprosiła ludzi o zamknięcie parasoli. Wówczas deszcz przestał padać. Niedługo potem dzieci zobaczyły światło i Maryja ukazała się na skalnym drzewku mówiąc; „Jestem Matką Bożą Różańcową. Trzeba w dalszym ciągu codziennie odmawiać różaniec. Wojna się skończy i żołnierze powrócą wkrótce do domu… Niech ludzie już dłużej nie obrażają Boga grzechami, już i tak został bardzo obrażony.”

Tłum stał pogrążony w zupełnej ciszy. Słońce świeciło różnymi kolorami. Ubrania ludzi nabrały złotego odcienia i natychmiast wyschły. I wtedy właśnie słońce zaczęło kręcić się wokół własnej osi, wykonując niesamowity spiralny taniec, jakby oderwało się od firmamentu i pędziło w kierunku ziemi. Potem powróciło do pierwotnej pozycji. 

Wszyscy świadkowie cudu byli przerażeni, krzyczeli i błagali Boga o przebaczenie grzechów. Ślepi i ułomni prosili o uzdrowienie. Widziałam rzucane kule i niewidomych od urodzenia, którzy odzyskali wzrok. 

Po zniknięciu cudownego zjawiska dzieci nakazały ludziom codzienne odmawianie różańca, gdyż w przeciwnym razie świat zostanie ogarnięty okropną wojną i wszyscy będą bardzo cierpieć.

Ludzie sądzili, że zbliża się koniec świata, padli na kolana i błagali Boga o wybaczenie grzechów. Ci, który przybyli, aby ośmieszyć objawienia i żeby – jak mówili – „położyć kres tej farsie”, uwierzyli.

Po chwili słońce powróciło do normalnego stanu. Zakończyły się fatimskie objawienia.

Od 1917 r. orędzie Matki Bożej Fatimskiej stało się drogowskazem dla kolejnych pokoleń. Stolica Apostolska oficjalnie ogłosiła, że objawienia są zgodne z nauką Kościoła i zachęcała do wsłuchiwania się w „orędzie wieku”. W 1982 r. papież Jan Paweł II mówił, że słowa Maryi wypowiedziane w Fatimie „z końcem stulecia zdają się zbliżać do swego wypełnienia” i że fatimskie orędzie staje się coraz bardziej aktualne.

W 1919 r. Gilbert Fernandes dos Santos, wierny z miejscowości Torres Novas, zamówił w pracowni Casa Fânzeres w Bradze figurę Matki Boskiej Różańcowej, czczoną obecnie w Kaplicy Objawień.

Figurkę Matki Boskiej z Fatimy wyrzeźbił José Ferreiry Thedima specjalizujący się w figurach religijnych, inspirując się wizerunkiem Matki Boskiej z Groty (port. Nossa Senhora da Lapa) z miejscowości Ponte de Lima. Wykonał ją według opisu widzących, przekazanego artyście przez księdza kanonika Manuela Formigão. Rzeźbiarz nie miał więc bezpośredniej relacji od pastuszków Łucji, Franciszka i Hiacynty.

Mierząca 1,04 m wysokości figura jest wykonana z brazylijskiego cedru. Polichromię i złocenia wykonano w pracowni Casa Teixeira Fânzeres w Bradze. Oczy Matki Boskiej zrobione są ze szkła, a suknię i płaszcz zdobią szklane koraliki, kryształy górskie i diamenty. W 1951 r. figurę odrestaurował jej autor José Ferreira Thedim; potem była ona jeszcze kilka razy poddawana pracom konserwatorskim.

13 maja 1920 r. w kościele parafialnym w Fatimie figurę poświęcił miejscowy proboszcz ksiądz Manuel Marques Ferreira; do Kaplicy Objawień przeniesiono ją 13 czerwca tego samego roku. W nocy figurę zabierała do domu opiekunka tego miejsca pani Maria Carreira (znana jako Maria z Kapliczki). 6 marca 1922 roku kaplica została wysadzona w powietrze przez tych, którzy podejrzewali, iż Kościół inscenizuje cuda.

13 maja 1946 r. figurę uroczyście ukoronował legat papieski kardynał Aloisi Masella. W 1951 r. została odrestaurowana przez autora i od tamtej pory była wielokrotnie poddawana pracom konserwatorskim. 

Obecnie w Polsce jest 27 kościołów pod wezwaniem Matki Bożej Fatimskiej.

Jednym z takich kościołów jest znany kościół w Zakopanem. Początkowo sanktuarium w Zakopanem nie miało nawet figury Matki Bożej Fatimskiej. Pierwszym ośrodkiem kultu fatimskiego w Zakopanem był obraz pędzla pana Wrońskiego z Częstochowy. Do dziś można go oglądać w kaplicy Niepokalanego Serca Maryi (patrz zdjęcie poniżej). 

W 1961 r. biskup Fatimy przekazał kardynałowi Wyszyńskiemu kopię figury Matki Bożej Fatimskiej. Zgodnie z intencją ofiarodawcy miała ona pielgrzymować po Europie położonej za żelazną kurtyną, tam, dokąd Madonna z Fatimy nie miała dostępu. Tajemnicą pozostaje, w jaki sposób ksiądz Czapla otrzymał tę figurę dla Zakopanego. Z dniem 6 października 1961 r. figura znalazła się w sanktuarium, skąd niebawem wyruszyła w pielgrzymkę po kraju wraz rekolekcjami różańcowymi do których wzywała Matka Boska Fatimska. Rekolekcje prowadzono dwadzieścia siedem lat. Objęły one niemal wszystkie diecezje Polski. W wyniku nie zawsze najlepszych warunków transportu figura wymagała później odnowienia; wówczas to miejscowa artystka dodała błękit do bieli szaty postaci.

Dwadzieścia sześć lat po rozpoczęciu rekolekcji różańcowych, 21 października 1987 r., Jan Paweł II dokonał w Rzymie koronacji figury Matki Bożej Fatimskiej z Zakopanego. Na głowie Matki Najświętszej znalazła się korona, która – jak powiedział Papież – ma stanowić „przypomnienie tego, co Matka Boża uczyniła dla swego ludu”.

13 maja 1981 r., po 64 latach, dokładnie w godzinie pierwszego objawienia Matki Bożej Fatimskiej, na Placu św. Piotra miał miejsce zamach na życie papieża.

Papież przybył do sanktuarium w Zakopanem 7 czerwca 1997 r., gdzie dokonał uroczystej konsekracji kościoła i osobiście podziękował za modlitwy w jego intencji.

Opracowała Alicja Temler & Danuta Sajur

Żródło:

Wikipedia – Historia Fatimy, Fatima

Wincenty Łaszewski ŚWIAT MARYJNYCH OBJAWIEŃ. 100 spotkań z nadprzyrodzonością. Duchowy przewodnik po objawieniach Matki Bożej. 

d) MATKA BOSKA OSTROBRAMSKA. MATKA MIŁOSIERDZIA.

 Obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, o wymiarach 200 na 160 cm został namalowany na ośmiu deskach dębowych. Farbę nałożono na cienką warstwę gruntu kredowego, co jest typowe dla północnoeuropejskiej tradycji malarskiej. Specjaliści twierdzą, że charakter wykonania wskazuje, iż powstał on w Wilnie.

Obecnie postać Maryi zakrywa błyszcząca złotem sukienka. Widoczna jest tylko wyrazista twarz i skrzyżowane na piersiach dłonie.

Pod metalową sukienką Ostrobramska Pani ubrana jest w czerwoną tunikę z podwiniętymi rękawami. Szyja okryta jest szalem, a głowa białą chustą. Całą postać okrywa zielonkawo-błękitny płaszcz zarzucony na głowę i ramiona. Tło obrazu ma odcień brązu.

O pochodzeniu obrazu Matki Bożej Ostrobramskiej krążą różne historie. Przez niektórych uznawany był za bardzo starą, bizantyjską ikonę, którą w 1363 r. na Litwę miał sprowadzić wielki książę Olgierd. Legenda stała się nawet w XIX w. pretekstem dla Rosjan do prób odebrania katolikom cudownego obrazu. Na szczęście w obawie przed zamieszkami odstąpili od tego zamiaru. Autor ikony nie jest znany. Może nim być krakowski artysta Łukasz, który podobny wizerunek namalował w 1624 r. dla kościoła Bożego Ciała w Krakowie. Zdaniem prof. Marii Kałamajskiej-Saeed pierwowzorem zarówno obrazu krakowskiego jak i wileńskiego był obraz flamandzkiego malarza Martina de Vosa, namalowany ok. 1580 w dwóch wersjach graficznych, różniących się modlitewnym układem rąk.

Pierwszy z tych wariantów, rytowany przez Hieronima Wierixa, przedstawiający Maryję ze skrzyżowanymi na piersi rękoma, stał się wzorem dla obrazu ostrobramskiego, natomiast według drugiego, rytowanego przez Antoniego Wierixa, namalowany został obraz Matki Boskiej krakowskiej, podobnej do Ostrobramskiej, mającej jedynie ręce złożone w geście „Obraz zawiera w sobie wiele znaczeń. W wizerunku Maryi można zobaczyć Dziewicę, słuchającą zwiastowania anielskiego, także Matkę Miłosierdzia, tulącą do serca grzeszników. Wykute w metalu słońce, gwiazdy i półksiężyc są atrybutami Niepokalanie Poczętej, oznaczającymi bezmiar łask Bożych. Wzbogacony symboliką wykutych elementów obraz przypomina typ wyobrażeń Maryi nazywany z łaciny „Tota pulchra” („Cała piękna” z Pieśni nad Pieśniami 4,7). Najświętsza Dziewica Maryja jest tu przedstawiona jako początek nowego stworzenia, usprawiedliwionego jedynie dzięki łasce oraz jako najwyższy ideał chrześcijański.

Według legendy, Matka Boska ma rysy Barbary Radziwiłłówny. Królowa nie mogła mieć dziecka i aby nie ranić jej uczuć nie przedstawiono Maryi wraz Dzieciątkiem. Gest złożonych na piersi rąk staje się wymownym znakiem Zwiastowania. Zdaje się mówić: „Oto ja Służebnica Pańska, niech mi się stanie według twego słowa

Gdy w latach 1503-1522 Wilno otoczono murem i dziewięcioma bramami obronnymi, jedna z nich z zawieszoną nad nią obrazem Matki Bożej nazwano Ostrą Bramą. W 1626 zakonnicy - karmelici bosi otworzyli w sąsiedztwie Ostrej Bramy klasztor i zaczęli rozsławiać kult Maryi

Szczególny kult tego wizerunku rozpoczął się w1655 roku, po najeździe moskiewskim na Wilno. W 1671 lub 1672, z inicjatywy księdza Franciszka Kielczewskiego (znanego jako o. Karol od Ducha Świętego), zbudowano przy bramie drewnianą kaplicę. Nie wiadomo dokładnie, kiedy został umieszczony w niej wizerunek Matki Boskiej. Świątynia spłonęła w 1711, a już w roku następnym odbudowano ją jako murowaną. Według legendy, obraz wyniósł z ognia młody zakonnik. W 1761 karmelita o. Hilańon (ks. Rościszewski) wydał Relację o Cudownym Obrazie...

W 1794 przy Ostrej Bramie miało miejsce starcie oddziału wojsk rosyjskich szturmujących Wilno z obrońcami miasta (powstańcami Jasińskiego). Podczas tych zajść ucierpiała kaplica i wizerunek. Uszkodzenia naprawiono w tym samym roku.

W okresie zaborów w Bramie Ostrobramskiej (oraz na ulicy pod nią) miały miejsce polskie patriotyczne manifestacje, szczególnie w czasach powstania styczniowego. Kult Matki Boskiej Ostrobramskiej stał się wówczas częścią polskiego ruchu niepodległościowego, wymierzonego przeciw rosyjskiemu zaborcy. Po stłumieniu powstania styczniowego w 1864, w obawie przed niepożądanymi reakcjami władz rosyjskich, polski napis na frontonie kaplicy: Matko Miłosierdzia pod Twoją obronę uciekamy się zmieniono na łaciński: "MATER MISERICORDIAE, SUB TUUM PRAESIDIUM CONFUGIMUS.”

Kult Maryi Ostrobramskiej został spopularyzowany po wydaniu poematu Pan Tadeusz Adama Mickiewicza. Narrator w inwokacji utworu kieruje słowa do Matki Boskiej Ostrobramskiej, prosząc ją o łaskę powrotu emigrantów do Polski:

Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy

I w Ostrej świecisz Bramie![4] Ty, co gród zamkowy

Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!

Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem, [...]

Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.

(Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Księga I, inwokacja, w. 5–8, 13)

Wizerunek Matki Miłosiernej

 Około 1671 r wizerunek Matki Miłosiernej został zasłonięty srebrną, pozłoconą sukienką. Od 1849 charakterystyczną ozdobę obrazu stanowi wielki, odwrócony sierp srebrnego półksiężyca z wygrawerowanym napisem Dzięki Tobie składam Matko Boska za wysłuchanie próśb moich, a proszę Cię, Matko Miłosierdzia, zachowaj mnie nadal w łasce i opiece Swojej Przenajświętszej W. I. J. 1849 roku – wotum z 1849. Choć półksiężyc ten nigdy nie był przymocowany do obrazu, tworzy z nim jednak optycznie jedność, pełniąc rolę wyrazistego akcentu zamykającego kompozycję całości. Na całą kompozycję wizerunku Pani Ostrobramskiej składają się dwie korony (nałożona jedna na drugą). Korony są z pozłoconego srebra, jedna barokowa dla Królowej Niebios, druga rokokowa dla Królowej Polski.

W roku 1927 Jan Rutkowski dokonał renowacji obrazu a 2 lipca 1927 odbyła się koronacja Madonny, której dokonał metropolita warszawski, kardynał Aleksander Kakowski^]. W uroczystościach uczestniczyli m.in.: Józef Piłsudski i Ignacy Mościcki. Do koronacji użyto nowych, sporządzonych ze złota koron, ufundowanych ze składek społecznych. Insygnia te zaginęły w czasie II wojny światowej.

Matka Boska Ostrobramska w Białymstoku

Kult Ostrobramskiej Matki Miłosierdzia przeniósł do Białegostoku, do obecnej katedry, arcybiskup metropolita wileński Romuald Jałbrzykowski. Zmuszony do wyjazdu z Wilna, metropolita wileński Romuald Jałbrzykowski osiadł przy kościele farnym w Białymstoku i stąd zarządzał archidiecezją. Jesienią 1945 r., zapoczątkował nowennę opieki Matki Boskiej Ostrobramskiej. Nabożeństwo to było zresztą bliskie miejscowej ludności, a jeszcze bardziej repatriantom i wygnańcom ze swoich rodzinnych wileńskich, nowogródzkich czy grodzieńskich stron. Po zmarłym w 1955 roku arcybiskupie Jałbrzykowskim kult Pani Ostrobramskiej w Białymstoku kontynuowali jego następcy.

Z okazji 25-lecia kapłaństwa biskupa białostockiego Henryka Gulbinowicza księża archidiecezji w Białymstoku zakupili kopię wileńskiego obrazu, namalowaną farbami olejnymi na płótnie w 1927 przez wileńską malarkę Łucję Bałzukiewiczównę, przechowywaną do końca wojny w jej domu. Podczas repatriacji obraz wraz z malarką i jej rodziną trafił do Lublina, a w 1975 przewieziono go do Białegostoku i wręczono jako dar biskupowi Henrykowi Gulbinowiczowi. Ten z kolei ofiarował obraz prokatedrze białostockiej.

Natomiast bp Edward Kisiel, w związku z 50-rocznicą koronacji Obrazu w Wilnie przygotował specjalną kaplicę Matki Miłosierdzia w białostockiej farze. Na kaplicę  wybrano lewe ramię transeptu fary białostockiej, w którym dotąd znajdował się neogotycki ołtarz św. Rocha i św. Teresy. Projekt kaplicy przygotował w 1976 architekt Adolf Szczypiński. W projekcie nawiązał on do idei dwukondygnacyjnej wileńskiej Ostrej Bramy. Głównym motywem kondygnacji dolnej był łuk odwzorowujący przejazd bramny, natomiast motywem kondygnacji górnej były trzy arkady nawiązujące do trzech okien kaplicy wileńskiej. W arkadzie środkowej umieszczono obraz. Tłem dla wizerunku miały być białe ściany. Przestrzeń transeptu zamknięto kutą, metalową kratą. Kaplicę ukończono w 1977. 

Poświęcenia kaplicy i obrazu dokonał 27 listopada 1977 metropolita krakowski, kardynał Karol Wojtyła. Obraz uzupełniono wówczas srebrną sukienką, koroną, nimbem z promieniami i półksiężycem, na podobieństwo wileńskiego oryginału. Nieprzerwanie narastał kult obrazu. Wobec tego faktu biskup białostocki Edward Kisiel zwrócił się z prośbą o koronację obrazu do Stolicy Apostolskiej. Ta zgodziła się, wydając stosowny dekret 16 kwietnia 1993. Wówczas zamówiono w Krakowie srebrne, pozłacane korony, sam zaś obraz umieszczono w dolnej kondygnacji ołtarza w celu przybliżenia go wiernym. Przed ołtarzem ustawiono nowy, marmurowy stół ołtarzowy. W marcu 1995 papież Jan Paweł II poświęcił w Rzymie nowe korony, które zawieszono na białostockim obrazie 5 czerwca 1995.

Ołtarz Matki Bożej Miłosierdzia jest diecezjalnym Sanktuarium Maryjnym. Na ścianach ołtarza wiszą liczne wota dziękczynne (różańce), tablice epitafijne abpa Romualda Jałbrzykowskiego, bpa Adama Sawickiego, bpa Władysława Suszczyńskiego oraz tablice z nazwiskami kapłanów zamordowanych w czasie II wojny światowej.

Koronatorami obrazu Matki Miłosierdzia, w obecności blisko 30 biskupów, licznych kapłanów, prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Wałęsy oraz ogromnych rzesz wiernych (około stu tysięcy) byli: kardynał metropolita krakowski Franciszek Macharski, kardynał metropolita wrocławski Henryk Gulbinowicz, arcybiskup metropolita wileński Audrys Baczkis oraz arcybiskup metropolita białostocki Stanisław Szymecki, który zawierzył archidiecezję Matce Boże Ostrobramskiej.. Ołtarz Matki Bożej Miłosierdzia jest diecezjalnym Sanktuarium Maryjnym.

Sanktuaria Najświętszej Maryi Panny Ostrobramskiej, Matki Miłosierdzia znajdujące się na terenie Polski:

- Białystok – Katedra białostocka.

- Gdańsk - Kolegiata Serca Jezusowego we Wrzeszczu,

- Kętrzyn – Bazylika kolegiacka św. Jerzego w Kętrzynie^,

- Kraków – Kościół Matki Boskiej Ostrobramskiej w Krakowie

- Olsztyn – Archiprezbiterialne Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Matki Miłosierdzia przy     

  parafii Matki Boskiej Ostrobramskiej w Olsztynie,

- Skarżysko-Kamienna – Sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej.,

- Warszawa – sanktuarium Matki Boskiej Ostrobramskiej w Warszawie.

Opracowała Alicja Temler w oparciu o:

Wikipedia:

 - Katedra białostocka,

 - Sanktuaria

 - obraz Matki Boskiej Częstochowskiej 

d) Domek matki Boskiej w Efezie 

Co działo się z Maryją po śmierci Jezusa opisanej w Piśmie Świętym?

W Niedzieli łowickiej ( 33/2005) ks. Paweł Staniszewski przedstawia wytłumaczenie tego tematu.

„W Ewangelii św. Jana czytamy, że w momencie konania na krzyżu Jezus, kiedy „ujrzał Matkę i stojącego obok Niej ucznia, którego miłował, rzekł do Matki: «Niewiasto, oto syn Twój». Następnie rzekł do ucznia: «Oto Matka twoja»” (J 19 26-27). Wiemy, że tym uczniem był św. Jan Ewangelista. Jan, uczeń umiłowany, nie mógł nie potraktować dosłownie słów Jezusa z krzyża. Dlatego czytamy w jego Ewangelii, że „od tej godziny uczeń wziął ją do siebie” (J 19, 27).

Jakie były losy Matki Bożej po wstąpieniu do nieba Jej syna Jezusa Chrystusa? Na ten temat z biegiem lat wykształciły się w Kościele dwie tradycje.

Pierwsza głosi, iż w domu anonimowego ucznia Chrystusa, do którego należał Wieczernik, na Górze Syjon znalazła gościnę Matka Jezusa do końca swego ziemskiego życia. Dzisiaj w tym miejscu w Jerozolimie znajduje się Bazylika Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, którą opiekują się Ojcowie Benedyktyni. Według tej tradycji, Matka Boża została pochowana na stokach Góry Oliwnej. Na miejscu jej pochówku stoi Bazylika Grobu Najświętszej Maryi Panny. Gospodarze miejsca, mnisi nie mają żadnych wątpliwości, że Matka Boża była tutaj pochowana zanim została trzeciego dnia zabrana do nieba. Z wiarą bez wahania, dyskusji, rozpatrywania możliwości, pilnie aż do dziś sprawują modły przy pustym grobowcu, ozdobionym złoceniami i obstawionym świecami. W dwóch bocznych kaplicach, ciemnych i ściągających niewielu odwiedzających, znajdują się grobowce, należące zdaniem miejscowego kleru do Anny i Joachima, matki i ojca Dziewicy Maryi, jak też do jej małżonka Józefa. Cała rodzina Maryi byłaby tu zebrana. Obok Ogrodu Oliwnego istnieje dzisiaj także kościół Wniebowzięcia: osobliwe sanktuarium podziemne, zbudowane ponoć przez Justyniana w VI wieku, uzupełnione romańską fasadą z XII wieku, a obecnie należące do prawosławnych.

Opierając się na zacytowanym powyżej tekście św Jana, wykształciła się druga tradycja już współcześnie, według której Maryja nie została w Jerozolimie, lecz opuściła ją towarzysząc Janowi - uczniowi Jej Syna.

A dokąd udał się Jan niedługo po Pięćdziesiątnicy, zabierając ze sobą Maryję? Daleko od Jerozolimy, gdzie - jak się wydaje - już się nie pojawił po Soborze w 49 r. Według tradycji osiadł w prowincji Azji, której głównym miastem jest Efez. Tam też wrócił po swym wygnaniu na Patmos i tam również umarł - w ostatnich latach I wieku lub na początku II wieku.

Gdy Maryja przybyła z Janem do Efezu, przekroczyła już wyraźnie 50 lat - jak to oceniają strzegący dzisiaj Jej „domu”. Nie wiemy jak wyglądały ostatnie lata życia Maryi. Ta tradycja uznawana jest przez Kościół dopiero od czasu zaakceptowania faktu znalezienie domu Matki Boskiej w Efezie przez papieża Leona XIII w 1896 r. 

W jaki sposób odnaleziono ten dom?

Zgodnie z tradycją pozabiblijną Maryja razem ze św. Janem Ewangelistą udała się do Efezu, gdzie spędziła ostatnie lata ziemskiego życia. Mimo wielkiej czci, jaką Ją otaczano, nie zachowała się pamięć o miejscu, w którym mieszkała. Jedynie lokalnie w niewielkiej wiosce Sirince (dawniej Kirkince), niedaleko Efezu, wśród mieszkańców wyznania prawosławnego kultywowano tradycję corocznego pielgrzymowania 15 sierpnia do Panaghia-Capouli, czyli do Bramy Najświętszej na Górze Słowików, dla uczczenia dnia Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny. Zwyczaj ten był zupełnie nie znany Kościołowi, który uważał że grób Marii jest w Jerozolimie i przez  około 1500 lat kultywował to miejsce

Pierwszym ogniwem na tej drodze do zlezienia domu Matki Boskiej były objawienia prywatne bł. Anny Katarzyny Emmerich (1774-1824) – niemieckiej augustianki i mistyczki, która przykuta przez nieuleczalną chorobę do łóżka doświadczała wizji życia Jezusa i Maryi. Wizje te były bardzo dokładne włącznie z miejscem i domem gdzie mieszkała Maryja. Zostały one spisane przez poetę Klemensa Brentano i wydane drukiem już po śmierci tej mistyczki. Około 50 lat później pisma te trafiły w ręce przełożonej szpitala w Izmirze (niedaleko od Efezu) – siostry Marii de Mandat Grancey SM. W trakcie czytania II tomu, czyli „Życia Najświętszej Maryi Panny według wizji Anny Katarzyny Emmerich” doszła do wniosku, że może warto poszukać tego miejsca.

Maria de Mandat Grancey pochodziła z zamożnej rodziny. Wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia w 1858 r. Po latach służby w sierocińcu pod Paryżem, w odpowiedzi na apel papieża Leona XIII, zgłosiła się do pracy we francuskim szpitalu w Izmirze (dawniej Smyrna) w Turcji. Być może to bliskość między Izmirem a Efezem sprawiła (ok. 70 km), że siostra Maria tak zainteresowała się tematem domu Maryi. Opis miejsca gdzie mieszkała Matka Boska, dokonany przez w/w Katarzynę Emmerich jest następujący:

„Jest to bardzo ustronna, opuszczona kraina z wieloma żyznymi i uroczymi pagórkami, czystymi jaskiniami skalnymi między niewielkimi kawałkami piaszczystej powierzchni, dzika, lecz nie odludna, z wieloma rozsianymi drzewami o gładkim pniu i w kształcie piramidy, których dolna część daje szeroki cień. Kiedy Jan sprowadził tu Najświętszą Pannę, dla której dom kazał wcześniej zbudować, mieszkały już w tej okolicy liczne rodziny chrześcijańskie i święte kobiety. (…) Dom Maryi zrobiony był z kamienia. W niewielkiej odległości za nim skalista góra wznosiła się ku szczytowi, z którego ponad pagórkami i drzewami można zobaczyć Efez i morze z wyspami”.

Siostra Maria zwróciła się wówczas o pomoc w poszukiwaniach do Księży Misjonarzy, którzy także służyli w tym czasie w Izmirze. Ks. Eugene Pouline CM początkowo był bardzo sceptyczny wobec objawień niemieckiej mistyczki. Po przeczytaniu jednak powyższego tekstu namówił swoich współbraci na wyprawę, aby sprawdzić, czy da się odnaleźć podobne miejsce. Na czele zespołu badawczego stanął ks. Henryk Jung CM, profesor biblistyki oraz matematyki w kolegium w Izmirze – jeszcze bardziej negatywnie nastawiony do poszukiwań niż początkowo ks. Eugene. Misjonarzom towarzyszyli dwaj inni mężczyźni. Wyprawa wyruszyła w góry 29 lipca 1891 r.

Po odwiedzeniu kilku możliwych miejsc obok Efezu poszukiwacze weszli na Górę Słowików. Spotkali tam kobiety pracujące na polu tytoniu i w trakcie proszenia ich o wodę dowiedzieli się, że nieopodal znajdują się jakieś ruiny klasztoru i że jest tam źródełko. Ku swojemu zdumieniu odkryli miejsce, którego topografia dokładnie odpowiadała opisom zawartym w pismach niemieckiej mistyczki.

Czy to rzeczywiście był domek Maryi?

Sprawa domu Maryi nabrała rozpędu. Siostra Maria (Maria de Mandat Grancey) zakupiła wówczas odnaleziony teren. Przeprowadzone prace archeologiczne na tym terenie dowodzą, że w miejscu tym stała już świątynia chrześcijańska datowana na XIII wiek, lecz pod jej ruinami są ślady zabudowań nawet z I wieku. Jednocześnie misjonarze stali się obiektem drwin – również we własnym Zgromadzeniu misyjnym– z powodu prowadzenia tak kosztownych działań w oparciu o „halucynacje”. Opór otoczenia był na tyle doskwierający, że ks. Eugene opublikował relację ze swoich odkryć anonimowo. Mimo to już rok później komisja powołana przez biskupa Izmiru zezwoliła na prowadzenie w tym miejscu kultu Maryi. Informacja o domku Maryi trafiła bardzo szybko do samego papieża Leona XIII. Po osobistym zapoznaniu się z dokumentacją odkrycia Ojciec Święty przeniósł już w 1896 r. na Meryem-Ana odpusty przypisane dotąd kościołowi w Jerozolimie i uważanego dotąd za miejsce grobu Matki Bożej.

Ruiny oczyszczono i w 1898 r. zbudowano nad nimi wiatę na prostych drewnianych krokwiach.

Dopiero w 1951 r. postanowiono odtworzyć leżący nadal w ruinie budynek. Jeszcze później, w latach 1965-66, podjęto w końcu systematyczne wykopaliska. Wyniki były zaskakujące: o ile szczątki skromnej kaplicy pochodzą z XIII wieku, to fundamenty spoczywają na ruinach małego, dużo starszego budynku. Dzisiaj to miejsce nazywa się Maryemana (dosłownie: Meryem Ana Eni) - Dom Maryi Matki. Według tradycji, Maryja miała w tym miejscu zasnąć. Stąd prawosławni wieśniacy ze wsi Sirince (dawniej nazwa Kirkingje) nadal corocznie wchodzą na górę, by obchodzić święto Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny obok ruin domu, który zwie się lokalnie Panaya ii kapula monastiri - Klasztor Trzech Bram Przeświętego.

W czasach Nowego Testamentu Efez zamieszkiwało ok. 300 tys. ludzi, w tym liczni Żydzi. W czasie swej drugiej podróży misyjnej św. Paweł odwiedził na krótko to miasto. Jego przyjaciele, Akwila i Pryscylla, pozostali w Efezie. W czasie swej trzeciej podróży św. Paweł spędził tutaj ponad dwa lata, dzięki czemu imię, życie i przesłanie Jezusa rozpowszechniło się w całej prowincji. To za jego sprawą wkrótce Efez stał się ważnym ośrodkiem wiary chrześcijańskiej. Pozostaje pytanie: czy podczas swego pobytu w Efezie św. Paweł doszedł aż do Domu Maryi? Jest to raczej niemożliwe, bowiem gdy św. Paweł przybył do Efezu w 54 r., Maryi nie było już na tym świecie. Dzieje Apostolskie nie mówią o tym ani słowem. Listy też są więcej niż dyskretne: św. Paweł mówi o Maryi tylko raz. Nie podaje nawet Jej imienia, ogranicza się do stwierdzenia: „Gdy jednak nadeszła pełnia czasu, zesłał Bóg Syna swego zrodzonego z niewiasty” (Ga 4, 4).

Swojej aprobaty dla kultu Maryi na wzgórzu obok Efezu udzielili papieże Pius X, św. Jan XXIII. Osobiście odwiedzili to miejsce papieże św. Paweł VI, św. Jan Paweł II i Benedykt XVI. 

Czy da się stwierdzić, czy faktycznie w odnalezionym przez misjonarzy miejscu mieszkała Matka Jezusa Chrystusa?

Efez od początku słynął z wielkiej czci dla Maryi. To tu osiadł św. Jan, który zgodnie ze świadectwem Ewangelii opiekował się Maryją po wydarzeniach paschalnych (por. J 19, 27). To tu na soborze w 431 r. ogłoszono dogmat o Bożym Macierzyństwie Maryi. To tu powstał kościół Maryi – pierwsza świątynia na świecie pod jej wezwaniem. Nie można także zapomnieć istnienia tradycji ustnej, trwającej przez wieki wśród mieszkańców wsi Sirince. Wg przekazu błogosławionej Anny Katarzyny Emmerich Maryja umarła w 48-ym roku po narodzeniu Chrystusa, w trzynaście lat i dwa miesiące po Jego wniebowstąpieniu.

Są dwie antyczne tradycje dotyczące śmierci Jana. Pierwsza mówi, że Jan jako jedyny z dwunastu apostołów zmarł śmiercią naturalną w późnej starości w Efezie na początku panowania cesarza Trajana. Według innej tradycji Jan, podobnie jak inni Apostołowie, zmarł jako męczennik. Ostateczna redakcja Pism św. Jana byłaby wtedy dziełem nie jego a jego uczniów.

Grób Jana prawdopodobnie znajdował się na wzgórzu Ayasoluk w miasteczku Selçuk w okolicach Efezu. W miejscu tym w VI w. wzniesiono okazałą bazylikę św. Jana (obecnie w ruinie). Na wzgórzu tym obecnie jest duży stadion piłkarski.

W sprawie uznania domu Matki Boskiej istnieją jednak dwie zasadnicze trudności. Po pierwsze, brak jest źródeł historycznych świadczących o tym konkretnym miejscu. Po drugie, istnieje wątpliwość co do faktycznego autorstwa pism bł. Anny Katarzyny Emmerich. Podczas jej procesu beatyfikacyjnego w ogóle nie brano tych pism pod uwagę, gdyż wspomniany już poeta Klemens Brentano spisał je w innym języku niż mówiła sama mistyczka, po swojemu konstruując opowiedziane mu wizje.

Aprobata papieży jest jednak najważniejszym elementem uznania prawdziwości tej tradycji choć obecnie sanktuarium nie znajduje się już pod opieką katolickich misjonarzy i szarytek a należy do tureckiego stowarzyszenia o profilu chrześcijańsko-muzułmańskim.

Dzisiaj Maryemana jest miejscem licznych pielgrzymek, uczęszczanym tak przez podróżników, chrześcijan z Europy, jak i spoza starego kontynentu. Większość z nich w miejscu zamieszkania Matki Bożej zanosi do Niej modlitwy i prośby (te ostatnie zostawiając w formie pisemnej na specjalnej ścianie, która wypełniona jest tysiącami kartek z przeróżnymi intencjami).

XIX-wieczny posąg Maryi wewnątrz domu. Straciła ręce w czasie jednej z wojen

 (fot. Justyna Piwowarska) 

Posesja z domkiem Maryi jest to właściwie duży, wspaniale utrzymany ogród, na terenie którego znajduje się odnowiony domek Matki Bożej przekształcony z powrotem w kaplicę, resztki starożytnej cysterny, źródło oraz, całkiem z tyłu, niewielki klasztor oo. kapucynów opiekujących się świętym miejscem. 

Także domek jest niemal zawsze ocieniony, gdyż tuż obok niego rosną wysokie, rozłożyste drzewa. Przybysze wchodzą najpierw do niewielkiej kaplicy, gdzie odbywają się msze święte przy mniejszej ilości wiernych. Potem przechodzą w prawo do mniejszego pomieszczenia, które najprawdopodobniej było pokojem Maryi. Na ścianie można jeszcze dostrzec ślady malowidła, przypuszczalnie bizantyjskiego pochodzenia. W niedziele do domku przybywają istne tłumy, bo jest to jedyne miejsce na zachodnim wybrzeżu Turcji – poza Izmirem – gdzie katolik może się udać na mszę świętą. Zdeterminowanych nie odstrasza nawet wysoka opłata za wstęp. Wtedy eucharystia jest sprawowana na zewnątrz domku, na polowym ołtarzu, zaś dla wiernych ustawia się wokół niego kilka rzędów ławek.

Oprócz pielgrzymów przez domek przewijają się także setki mniej lub bardziej przypadkowych turystów, ponieważ znajduje się on na trasie bardzo wielu wycieczek objazdowych po Turcji Egejskiej.

Przybywają tu także muzułmańscy Turcy, którzy po swojemu składają hołd „Matce Miriam”. Koran bowiem w szczególny sposób czci matkę wielkiego proroka Jezusa (po arabsku: Issa) pisząc o niej wiele razy, między innymi  w takich oto niezwykłych słowach:

I oto powiedzieli aniołowie: „O Miriam! Zaprawdę, Bóg wybrał ciebie i uczynił cię czystą, i wybrał ciebie ponad kobietami światów”. (sura 3,42) […]. .. „ Matka [proroka Jezusa] była kobietą świętą.” (sura 5,75)

Także w świętej Księdze muzułmanów – Koranie, Miriam, jedyna kobieta, której imię jest tam jawnie wymienione, opisane jest poczęcie przez nią swego syna Jezusa w sposób dziewiczy za sprawą Ducha Bożego. Bo choć koraniczna narracja momentami bardzo różni się w szczegółach od ewangelicznej, to akurat w tej najważniejszej sprawie panuje nadzwyczajna zgoda! Nic zatem dziwnego, że pielgrzymują tu także muzułmanie, piją wodę ze źródła, która według nich leczy niepłodność, zaś do pobliskiego muru przytwierdzają kartki z prośbami. Co ciekawe, sama posesja Domku Maryi należy formalnie nie do zakonu kapucynów, ale do tureckiego stowarzyszenia o profilu chrześcijańsko-muzułmańskim. Zaś fragmenty Koranu o Miriam można przeczytać także na ogólnodostępnej tablicy informacyjnej. 

Referencje:

1.   Vikipedia

2.   „Efez - miejsce Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny?”, https://m.niedziela.pl/artykul/43548/nd/Efez---miejsce-Wniebowziecia-Najswietszej,  Ks. Paweł Staniszewski,  Niedziela łowicka 33/2005

3.   „Oto dom, w którym Maryja mieszkała ze św. Janem” Karol Wilczyński na platformie: Deon.pl

4.   Domek Maryi odnaleziony! platforma; https://meteor.misjonarze.pl/, artykuł ukazał się w numerze 2/2020: Słowo od Boga.

5.   „ Meryemana – dom Matki Bożej w Turcji”,  Agnieszka Maury, platforma:  Styk kultur, 20/08/2014

e) Freski  Matki Boskiej w Hagia Sophii w Istambule

Hagia Sophia z dobudowanymi przez muzułmanów czterema minaretami 

Haga Sofia to nazwa świątyni, która w swojej historii funkcjonowała w Stambule w Turcji jako:

a)   świątynia  wschodnio chrześcijańska  funkcjonująca z przerwami (od około 360 –1204, 1261–1453),

b)  świątynia rzymskokatolicka (1204 – 1261),

c)   meczet (1453 – 1934, od 2020),

d)  muzeum (1934 – 2020).

Pierwotny budynek powstał jako kościół Mądrości Bożej (zwany też Wielkim Kościołem). Haga Sofia była najwyższą rangą świątynią w Cesarstwie Bizantyńskim, katedrą patriarchów oraz miejscem modłów i koronacji cesarzy bizantyńskich. Na przestrzeni wieków stanowiła  niedościgniony wzór świątyni doskonałej i niemal symbol Kościoła bizantyńskiego. Ufundowana przez cesarza Justyniana I Wielkiego, w obecnym kształcie powstawała w okresie od 23 lutego 532 r. do 27 grudnia 537 r. Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 r. została zamieniona na meczet (wtedy dobudowano minarety). 

Mozaika Justyniana I Wielkiego, fundatora Hagii Sofii 

Od 1934 do lipca 2020 r. świątynia pełniła rolę muzeum. Po decyzji sądu administracyjnego Turcji unieważniającego dekret z 1934 r. i decyzji prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana została ponownie zamieniona w meczet. 

 Szkicowy przekrój pierwszej budowli

Nawa główna Haga Sofii (okres muzeum 

W 558 r. kopuła kościoła zapadła się podczas trzęsienia ziemi, następnie zaś kościół wielokrotnie płonął, ale za każdym razem szybko go remontowano. Kolejnym ważnym wydarzeniem w historii tej świątyni był okres ikonoklazmu, gdy – począwszy od 726 – z polecenia Leona III, cesarza bizantyjskiego (żył w latach 675 - 18 czerwca 741 r.), od 717 r. do jego śmierci niszczono wizerunki Jezusa Chrystusa, Marii Boskiej i świętych chrześcijańskich. 

Leon III, cesarz bizantyjski 

Okres ten zakończyła na dobre w 843 r. cesarzowa Teodora, wdowa po cesarzu Teofilu, będąca wówczas regentką w imieniu swego syna, Michała III.

Kościół został ograbiony i zbezczeszczony w 1204 r. przez rycerstwo zachodnie podczas IV krucjaty. Do odzyskania Konstantynopola w 1261 r., za panowania Michała VIII Paleologa, kościół służył katolikom.

Ostatnie nabożeństwo odbyło się 28 maja 1453, brali w nim udział zarówno prawosławni, jak i katoliccy obrońcy Konstantynopola.

W 1453 r. Turcy osmańscy zdobyli miasto, a sułtan Mehmed II zaraz po jego opanowaniu wydał rozkaz, aby kościół Hagię Sophię natychmiast przekształcono w meczet. Turcy dokonali konserwacji i napraw nadwerężonej konstrukcji oraz rozpoczęli przystosowanie jej do funkcji meczetu. Wśród zmian należy wymienić zakrycie części chrześcijańskich mozaik, z wyjątkiem Matki Boskiej w apsydzie i serafinów w pendentywach, wyłożenie posadzki dywanami i budowę mihrabu, drewnianego minaretu i minbaru. Dwa serafiny w pendentywach pozostały odkryte, ich twarze zakryto jednak metalowymi osłonami w kształcie gwiazd, a dwa pozostałe odtworzono jeszcze w okresie osmańskim, jednak w formie fresków. Po osmańskim podboju wiele mozaik pozostało odsłoniętych i widocznych do XVIII wieku, a niektóre mozaiki mogły być zakryte na rozkaz sułtanów, chcących chronić je przed ortodoksyjnymi muzułmanami.

Do dzisiejszych czasów widoczne są 3 mozaiki Matki Boskiej, które w czasach muzeum szczególnie były wyszukiwane przez zwiedzających chrześcijan. Są to:

1.  Mozaika nad wejściem południowo-zachodnim. 

Ta pochodząca z 944 r. mozaika została ponownie odkryta w 1849 r. przez braci Fossatich w trakcie wykonywanego przez nich remontu świątyni. Znajduje się ona w wewnętrznym narteksie, nad wejściem południowo-zachodnim, naprzeciw mozaiki Pantokratora z cesarzem Leonem VI. Matka Boża siedzi na tronie bez oparcia, jej stopy zaś opierają się o piedestał wysadzany drogimi kamieniami. Dzieciątko Jezus siedzi na jej kolanie udzielając prawą ręką błogosławieństwa, a w lewej trzymając zwój. Postacie te otacza dwóch cesarzy. Po lewej stoi Konstantyn I Wielki który prezentuje Maryi model nowego miasta – Konstantynopola – po prawej zaś Justynian I Wielki prezentujący model świątyni Hagii Sophii.

2.  Mozaika w apsydzie głównej. 

W sklepieniu głównej absydy znajduje się wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus w stylu klasycznym. Jest to pierwsza mozaika jaka powstała w kościele po zakończeniu okresu ikonoklazmu. Została ona odsłonięta 29 marca 867 r. przez patriarchę Konstantynopola, Focjusza I Wielkiego, oraz dwóch współpanujących cesarzy: Michała III i Bazylego I. Uważa się, że jest to rekonstrukcja wcześniejszej, pochodzącej z VI wieku mozaiki, która została zniszczona w okresie ikonoklazmu. Maria siedzi na tronie bez oparcia, nogi trzyma na piedestale. Tak tron, jak i piedestał ozdobione są drogimi kamieniami. Prawa dłoń Maryi spoczywa na prawym kolanie, zaś lewą przytrzymuje Jezusa, który gestem ręki udziela błogosławieństwa..

3.  Mozaika Komnenów. 

Mozaika ta znajduje się w południowej galerii na prawo od Mozaiki Zoe. Pochodzi z 1122 r. i przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem Jezus w otoczeniu cesarza Jana II Komnena (po lewej) oraz jego żony Ireny (po prawej). Cesarz trzyma w dłoniach woreczek prochu (symbol przemijania), natomiast cesarzowa zwój z proroctwem (akakię). Dalej na prawo od nich, za załomem, widnieje ich syn Aleksy. 

 Opracowała: Danuta Sajur

Referencenes:  Polska i angielska wersja Wikipedia