Część 1.  Opis spotkania edukacyjnego projektu CHEST w Białymstoku

w dniach 22 - 27 sierpnia 2022r.

Dzień 1. 22 sierpnia 2022r. (poniedziałek)

Inauguracja projektu CHEST odbyła się w październiku 2019 roku  wizytą koordynatorów w Białymstoku. A w sierpniowy poranek 2022 roku  spotykamy  się w Centrum Aktywności Społecznej na ostatnim międzynarodowym spotkaniu edukacyjnym w ramach tego projektu, by w ciągu tygodnia podsumować jego efekty.

Delegacje zagraniczne i polskich uczestników  powitała Danuta Sajur, główny koordynator. Jak zwykle, na początku nastąpiła wymiana prezentów i drobnych gadżetów związanych z dziedzictwem partnerów. Danuta przedstawiła program spotkania i życzyła wszystkim wiele pozytywnych emocji z jego realizacji.

Motywem przewodnim pierwszego dnia była edukacja dziedzictwa niematerialnego wyrażona przez warsztaty rękodzieła ludowego oraz prezentacje wprowadzające do poznawanych i zwiedzanych podczas międzynarodowego spotkania w Białymstoku, obiektów i miejsc dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Podlasia.

Alicja Temler w swojej prezentacji przypomniała historię, formy działalności  i osiągnięcia naszego UTW. Jadwiga Barcewicz przedstawiła dwa filmy:  „Podlaskie Muzeum Kultury Ludowej”  oraz  „Białowieski Park Narodowy – dziedzictwo UNESCO”.

Następnie Algimantas Dugnas z grupy litewskiej przeprowadził krótką lekcję podstawowych zwrotów w języku krajów uczestniczących w projekcie. Np. dziękuję w języku partnerów brzmi: aciu/dekui  (Litwa), obrigado-obrigada (Portugalia), tesekkurler (Turcja). Bardzo nam się ta lekcja podobała.

Jak wspomniałam, tematem tego dnia było dziedzictwo niematerialne, toteż już w CAS odbył się pierwszy warsztat - tworzenie tradycyjnych korali ludowych. U nas podstawowym elementem były  czerwone jedwabne tunele, które wypełnialiśmy orzechami włoskimi.  Korale z zapałem wykonywali również mężczyźni.  Efekty pokazują zdjęcia.

Drugą część dnia spędziliśmy w pobliskich Nadawkach, gdzie swoją siedzibę ma Podlaskie Muzeum Kultury Ludowej – placówka typu skansenowskiego, gromadząca zabytki dawnej architektury drewnianej i zbiory etnograficzne z Podlasia. W skansenie znajdują się zarówno obiekty zaliczane do tak zwanej małej architektury, a więc krzyże, kapliczki, studnie, jak i budynki mieszkalne i gospodarcze, a także dziewiętnastowieczny dwór szlachecki.

Po lanczu zwiedziliśmy wystawę „Polska tkanina dwuosnowowa”, na której  zostało zaprezentowanych 60 dywanów. To skarby utkane na krosnach przez nasze babcie i prababcie. Najstarsze pochodzą z połowy XVIII wieku.

Dowiedzieliśmy się też, jak odróżnić siedziby drobnej szlachty od chat chłopskich – te ostatnie nie mają ganków! A nawet jak bogaty chłop chciał sobie zafundować takie wejście do domu, to prawo mu tego zabraniało.

W skansenie odbyły się dwa kolejne warsztaty: ziołowe i tkania na małych ramkach tkackich. Niektórzy uczestnicy w krótkim czasie stworzyli barwne zakładki. Umiejętnościami tkackimi szczególnie wyróżnili się Hakki i Yusuf. Wszystkim podobały się też zajęcia w kąciku ziołowym. Pani prowadząca warsztaty podkreśliła, że zioła stały się ważnym elementem ludowej tradycji. Były wykorzystywane zarówno w kuchni, jak i domowej medycynie. Nasi przodkowie wierzyli w ich magiczną moc, dlatego stały się ważną częścią wiejskiej obrzędowości. Rośliny, poświęcone przez księdza w czasie Oktawy Bożego Ciała albo Święta Matki Boskiej Zielnej, miały chronić dom przed uderzeniem pioruna, zboże przed żarłocznością gryzoni, zwierzęta domowe i uprawy – przed złymi mocami. My natomiast sporządziliśmy sobie aromatyczną mieszankę ziołową, ucierając ją w małych moździerzach, która teraz pachnie cudnie w moim domu.

I jeszcze jedna atrakcja - na koniec pobytu w skansenie, chętni mogli skorzystać z przejażdżki tradycyjną konną bryczką.

To było niecodzienne spotkanie z dziedzictwem kulturowym podlaskiej wsi.

Po powrocie do miasta – kolejny smaczek programowy -  zwiedzanie dziedzictwa kulturowego Białegostoku. Zbiórka grupy jest przy hotelu Branicki, toteż Pani Ewa Łajewska, nasz przewodnik, wykorzystując tę lokalizację, wspomina Ludwika Zamenhofa. Po obejrzeniu muralu na kamienicy, w której mieszkał twórca esperanta, grupa kieruje się w stronę pomnika małego Ludwika, a następnie przez Rynek dociera do Białego Kościoła i Fary. Stąd już blisko do perły Podlasia – Pałacu Branickich. Spacer ogrodami, wśród antycznych figur – to miłe zakończenie pierwszego dnia.

Bożenna Krzesak-Mucha 

 Wymiana prezentów i drobnych gadżetów związanych z dziedzictwem kulturowym partnerów.

Warsztaty rękodzieła ludowego:

1.tworzenie tradycyjnych korali ludowych 

2. tkanie na ramkach tkackich

3. warsztaty zielarskie 

 Zwiedzanie trzech wystaw w Podlaskim Muzeum Kultury Ludowej

 Zdjęcia i filmy Jadwiga Barcewicz

 Dzień 2. 23 sierpnia (wtorek)

Główna idea projektu CHEST  to poznawanie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego własnego kraju i partnerów. Toteż w programie ostatniego międzynarodowego spotkania nie mogło zabraknąć wycieczki do Białowieży. Trasa wyprawy obejmowała charakterystyczne dla Podlasia elementy: wielokulturowość naszego regionu, obiekty sakralne oraz bogactwo i piękno natury.

Pierwszy przystanek był w Trześciance – wsi leżącej w Krainie Otwartych Okiennic. Spacer główną ulicą pozwolił  dostrzec wyjątkowość i oryginalność starej, drewnianej architektury. Jej specyfika polega na bogatej dekoracji zewnętrznej. Każdy dom ma swoją ornamentykę. Okna ozdabiają nad- i podokienniki. Dekoracje dopełniają kolorowe okiennice – stąd nazwa szlaku. Ozdobnie szalowane są też szczyty chat lub ich zręby. Wszystko to tworzy bajkowy klimat, któremu, jak można było zauważyć, ulegli nasi goście. Z zainteresowaniem oglądali pięknie zdobione chaty i fotografowali je.

Wielokulturowość Podlasia objawia się też w architekturze sakralnej. W Trześciance mamy okazję zobaczyć zieloną cerkiew pw. Św. Michała Archanioła, która liczy sobie już ponad 150 lat. W pobliskiej Narwi zwiedzamy  drewniany kościół katolicki pw. Najświętszej Maryi Panny i św. Stanisława, który pochodzi z 1748 roku. W wyposażeniu świątyni zwraca uwagę figura Jezusa ze związanymi rękami i sznurem na szyi – przez lata była  symbolem zniewolonej Rzeczypospolitej.

Na dłużej zatrzymujemy się w Hajnówce. Wszyscy jesteśmy pod wrażeniem Soboru Św. Trójcy. To największa w Polsce dwupoziomowa cerkiew prawosławna, wybudowana według projektu prof. Aleksandra Gregorowicza z Poznania, mogąca pomieścić 5 tysięcy osób. Świątynia zadziwia zarówno niezwykłą architekturą zewnętrzną - falisty betonowy dach z dwiema kopułami, jak i pięknym wystrojem wewnątrz - polichromia pokrywająca wszystkie ściany i sklepienia, w stylu malarstwa późnobizantyjskiego z XIV wieku. Wykonał ją grecki malarz Dymitrios Andonopulos z Aten. Uwagę zwiedzających przykuwa ogromne panikadiło (żyrandol) w kształcie krzyża greckiego.

Hajnowska cerkiew słynie ze wspaniałej akustyki. Mamy okazję to sprawdzić podczas mini koncertu Safak i jej dwóch koleżanek, które wykonują turecką pieśń. Niesamowitą skalę głosu demonstruje też ksiądz oprowadzający nas po świątyni, śpiewając fragment liturgii.

Po tej uczcie duchowej czas na bezpośredni kontakt z naturą. Całą grupą wędrujemy kładką leśną „Żebra Żubra”. Przy olbrzymim dębie, którego pień z trudem objęło kilka osób, Helena Łukaszewicz organizuje krótki pokaz ćwiczeń na pobranie dobrej energii z otaczającej nas puszczy!

Docieramy do Białowieży. Jemy lunch w restauracji „Pokusa”. Kolejny punkt programu to zwiedzanie Muzeum Przyrodniczo-Leśnego Białowieskiego Parku Narodowego. W ostatnich latach muzeum zostało zmodernizowane. Obecnie to nowoczesna placówka multimedialna. Stałe ekspozycje są ciekawie aranżowane w formie realistycznych dioram. Obrazują całe bogactwo ekosystemów Puszczy Białowieskiej: różne typy środowisk leśnych, świat flory i fauny, a także sposoby gospodarczego użytkowania Puszczy na przestrzeni wieków (sianokosy, bartnictwo, przerób drewna na terpentynę i węgiel drzewny...).

Ciekawscy mogli np. zajrzeć do nory borsuka, podziwiać misterną konstrukcję żeremi bobrowych, popatrzeć na żerujące wilki. Niestety, tym razem nie zaprezentowano nam efektów dźwiękowych z życia puszczy.

Warto dodać, że turyści indywidualni mogą korzystać z przewodników elektronicznych, a dodatkowych informacji na temat puszczy dostarczają zainstalowane przy wystawach ekrany dotykowe.

W parku obok muzeum znajduje się głaz z napisem: Prastara Puszczo, trwaj wiecznie w swej potędze i pięknie. I ucz nas jak kochać ojczystą przyrodę. 

To dobra puenta dzisiejszej chesterowskiej wyprawy!

W drodze powrotnej zatrzymujemy się jeszcze na kolację w „Chutorze nad Narwią” (dawny Zajazd Zagłoba)  w Ploskach. 

Bożenna Krzesak-Mucha

 Zdjęcia i opracowanie filmów - Jadwiga Barcewicz

Dzień 3. 24 sierpnia 2022r. (środa)

Trzeciego dnia uczestnicy międzynarodowego spotkania przybyli o godzinie 10-tej do CAS  na bogaty program przedpołudniowy.

            1. Najpierw odbyła się prezentacja przygotowana przez Jadwigę Barcewicz na temat bogactwa przyrodniczego Puszczy Knyszyńskiej. W serii zdjęć z tego terenu pokazała ona jak  rozległy jest to kompleks leśny; drugi pod względem wielkości po Puszczy Białowieskiej na Nizinie Podlaskiej. Lasy porastają tereny moreny czołowej, a przez tereny Puszczy przepływa rzeka Supraśl wraz z dopływem Sokołdą. W drzewostanie dominują:  sosna , świerk, poza tym brzoza, olsza i dąb. W Puszczy Knyszyńskiej znajdują się ostoje żubra /od  1974r /. Siedzibą Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej  /od 1988r / jest Supraśl. Powierzchnia Puszczy wynosi ok. 1050 km² .

Następnie zostały omówione miasta i miejscowości sąsiadujące lub związane z Puszczą Knyszyńską: Knyszyn, Supraśl, Krynki, Janów, Grodek, Kruszyniany, Sokółka, Bohoniki, Czarna Białostocka, Pogorzałki, Wasilków, Michałowo, Szudziałowo.

            2. W następnej części przedpołudnia zaprezentowano prelekcję /również w wykonaniu Jadwigi  Barcewicz/ wraz z bogatą dokumentacją zdjęć  z obszaru przez który przebiega Kanał Augustowski.

Kanał Augustowski łączy drogą okrężną dopływy Wisły z Bałtykiem poprzez dopływy Niemna, z pominięciem dolnego biegu Wisły. O budowie Kanału Augustowskiego zdecydowano w celu ominięcia pruskich komór celnych przy tranzycie zboża do Gdańska, w trakcie polsko-pruskiej wojny celnej.  Projektantem i architektem kanału został  podpułkownik Ignacy  Prądzyński. Prace rozpoczęto w latach 1823-24  roku i zostały przerwane na skutek wybuchu powstania listopadowego. Po 1833 roku kontynuowano je i ostatecznie zostały zakończone w 1839 roku.

Wraz z zespołem budowli i urządzeń Kanał Augustowski został ujęty w rejestrze zabytków nieruchomych oraz uznany za pomnik historii. Od roku 2008 kanał był wspólnym polsko –białoruskim kandydatem do wpisania na listę światowego dziedzictwa UNESCO (wniosek wycofano w 2010 w celu poprawienia). Kanał Augustowski włączony został w Europejski Szlak Tematyczny Transport i Komunikacja, będący częścią Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. Długość kanału: 101 km, w tym 82 km w granicach Polski.

Kanał, oprócz śluz, których jest 18, tworzą:

• Netta (w górnym biegu od źródła do jeziora Necko-Rospuda) – prawy dopływ Biebrzy.

• Czarna Hańcza – największa rzeka Wigierskiego Parku Narodowego oraz jedna z ważniejszych rzek Suwalszczyzny.

• Jeziora Augustowskie mające sporą ilość piaszczystych plaż i kąpielisk.

Nazwy śluz to: Dębowo, Sosnowo, Borki, Białobrzegi, Augustów, Przewięź, Swoboda, Gorczyca, Paniewo, Perkuć, Mikaszówka, Sosnówek, Tartak, Kudrynki, Kurzyniec, Wołkuszek, Dąbrówka  i Niemnowo.

Bogaty jest tu świat wodnych ptaków: łabędzie, kaczki, gęsi. W Kanale Augustowskim występują ryby jak  lin, leszcz, okoń , szczupak, węgorz, karaś, miętus, płoć i ukleja.

            3. Po przerwie na lunch, odbyła się  prezentacja filmowa tańców narodowych krajów partnerskich, którą przygotowały Jadwiga Barcewicz i Helena Łukaszewicz (tłumaczenie  w języku angielskim).

Tańcem narodowym Portugalii jest Vira, chociaż dużą popularnością cieszą się również : Chula, Corridinho i Malhao.

W Turcji najbardziej popularne są: Halay, Zeybeck i Horon,

na Litwie – Suktinis, natomiast w Polsce: Polonez, Oberek, Mazur, Kujawiak i Krakowiak.

            4. Następnie grupa polska uczyła wszystkich obecnych uczestników projektu CHEST podstawowego układu tanecznego Poloneza i Oberka.

            5. W godzinach popołudniowych odbyły się warsztaty kulinarne w klubie osiedlowym Jubilat. Każda grupa narodowa wystawiła do zbiorowej degustacji swoje potrawy mięsne, warzywne, pieczywo- chleb oraz najróżniejsze słodkości i owoce. Kilkumetrowy stół uginał się od tych dobroci. 

 6. Następnie nasi goście zagraniczni przedstawili swoje własne programy artystyczne  prezentując poniższe  tradycyjne  pieśni i tańce.

Występy partnerów

Portugal

Turkey

1. Tradition named Aşıklık (minstrelsy) which takes place in Representetive List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity.

Safak performed a well known song from that traditio n "Uzun İnce Bir Yoldayım" from highly regarded Turish poet-singer Aşık Veysel oraz własną napisana przez siebie piosenkę o projekcie CHEST.

Grupa litewska przedstawiła scenkę teatralną prezentującą starą tradycyjną zabawę dzieci litewskich  oraz starą litewską piosenkę śpiewaną przez Eagle.

7. Na zakończenie bawiliśmy się przy akompaniamencie naszych muzyków Zdzisława Kulikowskiego i Jerzego Kruszewskiego oraz naszych grających gości zagranicznych (grupa muzyków z Turcji oraz z Portugalii). Myśmy tam byli, jedli, pili i tańczyli  do utraty tchu i sił.

...A co, raz się żyje i to w takim międzynarodowym gronie!!!

Zrelacjonowała Anna Paszkiewicz-Gadek

Prezentacja filmów:

1.  „Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze Puszczy Knyszyńskiej”, Jadwiga Barcewicz

2.  „Kanał Augustowski” (przed wyjazdem do Augustowa), Jadwiga Barcewicz

3.  „Tańce narodowe partnerów projektu CHEST" - Jadwiga Barcewicz,

       tłumaczenie  Helena Łukaszewicz .

 Warsztaty polskich tańców ludowych: polonez, oberek - prowadząca Leonida Stepanowicz

 Spotkanie koordynatorów

Warsztaty kulinarne - prezentacje regionalnych potraw wszystkich partnerów, degustacja w Jubilacie, szwedzki stół, nauka gotowania bigosu, parzenia herbaty po turecku, robienia koktajlu mlecznego po turecku, kolacja przy stolikach, jedzenie prezentowanych potraw.

Prezentacje własnych programów artystycznych ukazujące niematerialne dziedzictwo kulturowe krajów partnerskich. 

Piosenki i tańce integracyjne partnerów projektu CHEST  (Turcji, Portugalii, Litwy i Polski) oraz wspólna zabawa w Klubie "Jubilat" w Białymstoku (fragmenty).

 Zdjęcia, filmowanie, opracowanie filmów Jadwiga Barcewicz

Dzień turystyczny – czwarty dzień spotkania

Dzisiaj (25.08.2022) rano wyruszyliśmy do Augustowa. Z autokaru przesiedliśmy się na łódź wikingów, którą popłynęliśmy do Sanktuarium w Studzienicznej.

Zajadając smaczne jagodzianki obserwowaliśmy wyrównywanie poziomu wody na Śluzie Przewięź, pomiędzy jeziorem Białym a jeziorem Studzienicznym. Naszych gości bardzo zainteresował cały proces zamykania i otwierania wrót śluzy, spuszczania wody, aby nasza łódź mogła przepłynąć z jednego jeziora na drugie.

W Studzienicznej nasza przewodniczka PTTK Ewa Łajewska opowiedziała o historii Sanktuarium Matki Bożej Studzieniczańskiej, sięgającej XVII wieku. Miejsce to słynie nie tylko z cudownego obrazu Marii Panny, ale też ze studzienki przy kaplicy posiadającej własności lecznicze. Nazwa miejscowości Studzieniczna wywodzi się od tej studni.

Stamtąd pojechaliśmy zobaczyć jedyną w Polsce dwukomorową Śluzę Paniewo. Jest to dziewiąta śluza na Kanale Augustowskim, licząc od strony Biebrzy. Na żywo oglądaliśmy przeprawiającą się akurat dużą łódź motorową. Kolega z Portugalii pomagał pracownikowi śluzy w jej ręcznym otwieraniu. Wszyscy podziwiali polski obiekt techniki inżynieryjnej, ujęty w rejestrze zabytków nieruchomych oraz uznany za pomnik historii.

Następnie odbyliśmy godzinny spacer przez Rezerwat Perkuć w Puszczy Augustowskiej do mostku Dowgirda, nazwanego tak na cześć bohatera serialu TVP „Czarne chmury”, którego sceny kręcone były w tej urokliwej scenerii dwóch jezior.

Po powrocie czekał na nas smaczny obiad w karczmie „Staroźyn”: zupa pomidorowa z makaronem, smażony sandacz z ziemniakami i surówką oraz kompot.

Posileni wsiedliśmy do autokaru, który zawiózł nas pod budynek sanatorium NFZ, skąd wyruszyliśmy na spacer aleją usytuowaną nad brzegiem jeziora Necko. Po drodze czekała nas miła niespodzianka: ławeczka grająca słynny przebój Marii Koterbskiej – „Augustowskie noce” i obracająca się żeliwna postać piosenkarki. Panom bardzo przypadł do gustu wspólny taniec z artystką. Wspólnym wirowaniom i pamiątkowym zdjęciom nie było końca.

Następnie autokar podwiózł nas do centrum Augustowa. Na miejscu wysłuchaliśmy opowieści o historii miasta założonego przez króla Zygmunta II Augusta i zrobiliśmy pamiątkowe zdjęcia pod kolumną króla,  usytuowaną na głównym placu miejskim. Została  wybudowana z inicjatywy mieszkańców, w podzięce założycielowi za nadanie praw miejskich magdeburskich w 1557 r.

Zaplanowany czas wolny spędziliśmy w okolicznych cukierniach i lodziarniach, delektując się miejscowymi deserami.

Ostatnim punktem naszej wyprawy była Suchowola ze słynnym łukiem i pomnikiem informującym, że właśnie znajdujemy się w samym centrum Europy. Nasi goście mogli również poznać historię męczeńskiej śmierci księdza Jerzego Popiełuszki, którego pomnik stoi na centralnym placu miasta.

Zmęczeni podróżą i upałem wyruszyliśmy do Białegostoku. Naszym zagranicznym gościom bardzo podobała się ta wyprawa turystyczna, ponieważ mogli na żywo zobaczyć to, co dotychczas oglądali w prezentacjach przygotowanych przez ich polskich partnerów w ramach projektu CHEST.

Zredagowała: Maria Beręsewicz 

 Rejs statkiem Jaćwież po jeziorze Necko i przepływ śluzą Kanału Augustowskiego do Jeziora Białe.

 Zdjęcia, filmowanie i opracowanie filmów Jadwiga Barcewicz

Dzień 5. 26 sierpnia 2022r. ( piątek)

Kolejny dzień międzynarodowego spotkania – 26 sierpnia przyniósł nam dwa ważne wydarzenia prezentujące niematerialne dziedzictwo kulturowe partnerstwa CHEST.

   Pierwsze z nich to barwny spektakl „Podlaskie wesele”, przedstawiający wybrane obrzędy weselne kultywowane do dziś, szczególnie na wsi. Osoby występujące w poszczególnych scenkach zadbały o stosowny strój, rekwizyty i scenografię, bez trudu można było rozpoznać pannę młodą i pana młodego, druhny, marszałka, rodziców. Wesele rozpoczęło się wesołą muzyką marszową i wniesieniem kufra na posag dla panny młodej. Następna scenka to „Wyprowadzenie panny młodej” (zakładanie welonu  przez druhny, prowadzenie młodej przez marszałka w celu prezentacji dla gości oraz usadzenie jej za uroczystym stołem weselnym w towarzystwie rodziców). „Wspomaganie” – jest to składanie  pieniędzy do koszyczka przez matulę, tatula  i gości, a następnie włożenie ich przez druhnę od posagu za dekold panny młodej , co miało zapewnić  dostatek na nowej drodze życia. Kolejna scenka pokazuje „Obrzęd błogosławieństwa” panny młodej przez matkę i ojca. Czynią to za pomocą ikony kreśląc znak krzyża i składając życzenia. Młoda dziękuje za wychowanie, a następnie orszak weselny prowadzony przez marszałka  rusza do ślubu. W stronę gości rzucane są  cukierki. Opisany fragment wesela jest bardzo wzruszający, widzimy serdeczne uściski, łzy, słychać westchnienia - dziewczyna opuszcza dom rodzinny.

   Uzupełnieniem opisanych wydarzeń jest śpiew solistki związany z obrzędami oraz przygrywka kapeli weselnej. Dalsza część wesela to „Powitanie pary młodej wracającej ze ślubu”. Rodzice witają nowożeńców chlebem i solą oraz symbolicznym kieliszkiem wódki, po czym rozlega się gromkie „Sto lat”zwieńczone pocałunkiem młodych. Rozpoczyna się weselna biesiada prowadzona przez wodzirejów. Pada hasło „Poloneza czas zacząć”, ustawiają się pary, do tańca proszeni są goście z widowni, para młoda  prowadzi korowód.

   Ważną rolę w dalszej części wesela pełni kufer, do którego występujące zespoły składają  prezenty. Są to: wyszywany ręcznik, tkany kilim, korale, serwety, chusty itp. W podziękowaniu za dary druhny częstują kołaczem, czyli weselnym ciastem lub sękaczem z naszego Podlasia. Podziwiamy tańce polskie oraz cygański, żydowski, ukraiński w wykonaniu seniorów UTW, a także  żartobliwe piosenki weselne śpiewane z przytupem przez niezwykle aktywny podczas całej imprezy, zespół ludowy „Trzciannianki”.

   Kolejnym zaprezentowanym obrzędem weselnym były „Oczepiny”, podczas których bukiet panny młodej powędrował do innej dziewczyny, a krawatka pana młodego do innego chłopaka i w ten sposób wybrano nową parę. Było kolejne „Sto lat”, przyśpiewka „Gorzka wódka” i wspólny taniec.

   Kontynuacją prezentacji polskich obrzędów weselnych były występy naszych partnerów, biorących udział w projekcie CHEST.

  Grupa litewska (kobiety) wykonała Sutartines, czyli kilka krótkich starych pieśni wielogłosowych, które opowiadają o pracy, rodzinie, historii i życiu codziennym Litwinów. Sutartines w 2010 roku zostały wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO. Druga część występu to stary, bałtycki taniec rybaków Stintapukis ( stinta- rodzaj ryby morskiej), który przyjął się na weselach, jako taniec pani młodej. Tancerze tworzą niby sieć rybacką, a młoda nie daje się do niej złapać.

   Grupa turecka zaśpiewała smutną piosenkę „Yusek, yusek tepelez”( Wysokie, wysokie pagórki”) wykonywaną w Turcji podczas wieczoru panieńskiego i obrzędu Henna Night oraz taniec „Damat halay”, co w tłumaczeniu na język polski znaczy „ Pan młody”.

   Grupa portugalska zaprezentowała serenadę dla narzeczonej oraz niezwykle rytmiczny  taniec ludowy „Enleio”- znaczy uściski, splątanie.

  Na zakończenie imprezy weselnej wodzireje zaprosili wszystkich gości do śpiewania wiązanki biesiadnych pieśni weselnych, a następnie do wspólnego tańca.

   Wesele podlaskie  było dla mnie niezwykłym przeżyciem, ale też świetną okazją do zabawy w wielokulturowym i międzynarodowym gronie przyjaciół. Odniosłam wrażenie, że cala sala świetnie się bawiła. Wszystkim, którzy zaangażowali się w przygotowanie spektaklu lub spontanicznie wzięli udział we wspólnych tańcach serdecznie dziękuję.

     Wyciszyć się i zrelaksować można było uczestnicząc w kolejnym wydarzeniu tego dnia.

    „Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze jako siła i skarb Europy" zostało zaprezentowane na wystawie - nie tylko malarskiej ! Oczywiście, dominowały obrazy członków naszych sekcji malarskich "Kolor" i "Pędzel". Na ekspozycję wystawiono 46 obrazów namalowanych na płótnie, techniką olejną lub akrylową.  Przedstawiają one zabytkowe pałace, zamki, kościoły, kapliczki, chaty, pejzaże, cerkiew, meczet, klasztor, sanktuarium, młyn wodny, wiatrak, oraz dziedzictwo przyrodnicze, wiejską zabudowę, obyczaje i tradycje, rzemiosło, dawne rolnictwo, zdobnictwo i kulturę ludową krajów uczestniczących w projekcie. Bogactwo zastosowanych przez malarzy barw, sprawia, iż obrazy są niezwykle kolorowe, radosne przez co podkreślają piękno i różnorodność naszego europejskiego dziedzictwa, szczególnie architektury i sztuki ludowej powiązanej ściśle ze środowiskiem przyrodniczym.

   Na wystawie można było podziwiać również obrazy wyhaftowane  na płótnie metodą krzyżykową  jak również rożne stare  obrusy, serwety, ręczniki wyszywane kolorową nitką, robione ręcznie na szydełku, nawiązujące do tematyki dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego naszego regionu.

   Zwiedzający z dużym zaciekawieniem zatrzymywali się przed ekspozycją znaczków uczestnika projektu z Litwy, filatelisty, Algimantasa Dugnasa. Znaczki dotyczyły kultury, przyrody, historii oraz ważnych postaci z państw biorących udział w projekcie CHEST.

Zdaniem autora wystawy „Kolekcjonowanie znaczków to nie tylko poznawanie historii, kultury, sztuki i przyrody innych krajów. Filatelistyka to sztuka, która jednocześnie bardzo dobrze uczy i relaksuje. Zbierając znaczki, nie tylko zdobywasz ekskluzywną wiedzę, ale także poznajesz szeroką gamę ludzi z innych krajów.”

    Poznajemy się więc i integrujemy, a przed nami ostatni dzień wspólnych działań.

  Walentyna Kendra                       

Wydarzenie projektowe prezentujące niematerialne dziedzictwo kulturowe partnerstwa CHEST - barwny spektakl  pt. „Podlaskie wesele”, przedstawiający wybrane obrzędy weselne kultywowane do dziś na Podlasiu (w 3 częściach).

 „Dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze jako siła i skarb Europy"  zaprezentowane na wystawie : 

- malarskiej (46 obrazów namalowanych na płótnie, techniką olejną lub akrylową)

- obrazów  wyhaftowanych  na płótnie metodą krzyżykową  (stare  obrusy, serwety, ręczniki          wyszywane kolorową nitką, robione ręcznie na szydełku, nawiązujące do tematyki dziedzictwa    kulturowego i przyrodniczego naszego regionu)

- ekspozycją znaczków uczestnika projektu z Litwy, filatelisty, Algimantasa Dugnasa. 

 Zdjęcia, filmowanie, opracowanie filmów Jadwiga Barcewicz

Dzień 6. Spotkanie projektowe na finiszu

Sobota, 27 sierpień 2022, ostatnia konferencja syntetyzująca projekt CHEST, po tygodniowym spotkaniu partnerów w Białymstoku.

Litwini, Portugalczycy, Turcy i Polacy poznawali dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze Podlasia.

·        Przedstawiciel grupy tureckiej scharakteryzował i zaprezentował na ekranie wielkość kultury materialnej Turcji od pradawnych czasów. Unaocznił symboliczne miejsca bogate w zabytki, jak: Stambuł, Kapadocja, Pamukkale, Troja, Bursa czy Efez.

W starożytności terytorium Azji Mniejszej należało do Persji, Grecji, Rzymu i Bizancjum, stąd tak wiele archeologicznych odkryć, często związanych z opowieściami o wykopanych kamieniach przez rolników, początkujących odkrycia całych miast sprzed wielu tysięcy lat.

Następnie zwrócił uwagę zebranych na historię chrześcijaństwa na terenie Turcji. Dawne świątynie były budowane z ogromnych głazów o wadze kilku ton. Hagia Sophia w Stambule czy Dom Maryi Panny w Efezie są symbolami kościoła Chrystusowego, a wiele eksponatów w muzeach świadczy o funkcjonowaniu wspólnoty św. Piotra.

Obecnie liczne miejscowości w Turcji są największymi archeologicznymi stanowiskami na świecie, a nowe odkrycia wzbogacają dziedzictwo kulturowe tego kraju.

·        Liderka grupy litewskiej omówiła projekcję tematu: UNESCO heritage in LITHUANIA. Na liście światowego dziedzictwa znajdują się ważne zabytki: centrum Wilna z Katedrą św. Stanisława oraz dzwonnicą; wąska Mierzeja Kurońska z rezerwatem krajobrazowym; odbudowany zamek w Trokach na wyspie jeziora; Rezerwat Kamanos; a także Kowno z obronnym zamkiem.

Zwróciła uwagę na współczesną kulturę litewską, podając przykłady festiwali muzycznych i tanecznych z tradycji bałtyckiej. Na zakończenie prezentacji wskazała archiwalne dokumenty i literaturę ujmującą dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze Litwy. Podkreśliła znaczenie Unii Polski z Litwą w rozwoju kultury materialnej ziem litewskich.

·        Bogactwo i znaczenie zabytków oraz przyrody Portugalii w formie ciekawej projekcji przedstawił miłośnik dziedzictwa tego kraju. Scharakteryzował położenie swego państwa w Europie, a następnie wiele budowli architektonicznych i regionów (15 na liście UNESCO); dzielnica Belem w Lizbonie z bastionami i wieżą oraz zamek św. Jerzego z cytadelą; przepiękne sanktuarium Jezusa Króla w Bradze; zabytki Sintry, Madery, Elvas i Coimbry. W Muzeum Fado w Lizbonie wyeksponowano okresy rozwoju architektury portugalskiej.

Podkreślił znaczenie kultury ludowej – wiejskie chóry uczestniczące we wspólnym śpiewie, polowania z sokołem oraz garncarstwo (siwaki).

Na liście światowego dziedzictwa są jeszcze akwedukty bez wody, Santiago de Compostela, architektura Álvaro Siza i hotel w Busscato.

·        Polskie obiekty należące do światowego dziedzictwa zaprezentowała w starannie przygotowanej prezentacji Jadwiga Barcewicz.

Aż 17 zabytków materialnych i pozarolniczych ma szczególną wartość np. Stare Miasta Krakowa, Warszawy, Torunia i Zamościa, Kopalnia Soli w Wieliczce, Zamek w Malborku, Kalwaria Zebrzydowska, Obóz Zagłady Auschwitz-Birkenau, Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy… oraz Puszcza Białowieska, kopalnie w rejonie Gór Świętokrzyskich czy lasy bukowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym.

Bogate dziedzictwo niematerialne to kultywowane obyczaje i zwyczaje ludowe, jak: Dożynki, tradycje dorocznych świąt kościelnych, Sobótka…, a do rejestru dobrych praktyk wpisano: szopki krakowskie, bartnictwo, sokolnictwo, a także kwiatowe dywany (Boże Ciało).

Różnorodność kultury różnych narodów potwierdza duża ilość obiektów – 897 kultury i 218 przyrodniczych na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.

·        Rozdanie certyfikatów uczestnikom projektu miało miejsce na uroczystej kolacji w Karczmie Czarneckiego. Aplauzy i toasty zagłuszały muzykę, a wspólna zabawa taneczna była wyrazem nawiązanych przyjacielskich stosunków.

Danuta Sajur, koordynatorka projektu CHEST, przy współpracy z prezes UTW w Białymstoku Marią Szulgą, po raz kolejny dokonała wielkiego dzieła o charakterze naukowym, poznawczym, tudzież socjologicznym.

Zredagowała: Krystyna Szewczyk

Zakończenie Projektu CHEST w Karczmie Czarneckiego, kolacja integracyjna, wręczenie certyfikatów, wspólna zabawa.

 foto, film Jadwiga Barcewicz